ΤΟ ΤΟΠΙΟ ΤΩΝ ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ
EVREN ERBATUR
Το κείμενο επιχειρεί να παρουσιάσει τη συνολική εικόνα της σύγχρονης κατάστασης στο θέατρο και τον χορό στην Τουρκία. Η επιλογή των σχημάτων και των παραστάσεων έγινε λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως η ποιότητα των ομάδων, οι διαφορές ή οι καινοτομίες στις αισθητικές τάσεις, οι θεματικές, οι θεατρικές σκηνές καθώς και οι αξιοσημείωτες μεταβολές που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια. Αν και έγινε προσπάθεια να συμπεριληφθούν όσο το δυνατόν περισσότερες ομάδες και παραγωγές, το κείμενο αναπόφευκτα εστιάζει σε εναλλακτικές θεατρικές σκηνές και παραστάσεις, που παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις ως προς τους προαναφερθέντες παράγοντες. Επιπλέον, καθώς οι περισσότερες τούρκικες θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις παράγονται στην Κωνσταντινούπολη, τα παραδείγματα και οι παρατηρήσεις του κειμένου αναγκαστικά περιορίζονται γεωγραφικά.
Μέρα με τη μέρα η Τουρκία γίνεται όλο και περισσότερο συντηρητική σε πολιτικό και συνεπώς και σε κοινωνικό επίπεδο. Οι άνθρωποι προσπαθούν να παραμείνουν ενεργοί και να παράγουν ή να παρακολουθούν τις τέχνες επιδεικνύοντας υπομονή και πίστη, σε ένα μεροληπτικό περιβάλλον το οποίο χαρακτηρίζεται από μία κουλτούρα μίσους που γεννά εχθρότητες· σε ένα περιβάλλον όπου η δημοκρατική ενασχόληση με την πολιτική είναι ανέφικτη· όπου το δικαίωμα να προασπίζεις τον εαυτό σου, να είσαι ορατός μέσα στην κοινότητα, να συζητάς και να εκφράζεις απόψεις ανεπιφύλακτα για ανεπιθύμητα θέματα θεωρείται έγκλημα ή ανηθικότητα· όπου η δημόσια αντίδραση καταπνίγεται, μέσα σε μία ατμόσφαιρα λογοκρισίας, σωματικής ή ψυχολογικής βίας, φόνων και τρόμου. Παρά την κατάσταση αυτή και τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα που γίνονται αισθητά ευρύτερα σε όλη τη χώρα κάθε μέρα που περνά, η θεατρική σεζόν 2015-2016 ξεκίνησε με εκπληκτική ταχύτητα και ένταση. Και συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό…
Οι δύο πλευρές της Κωνσταντινούπολης βρίσκονται σε συνεχή επαφή: από την Ασία προς την Ευρώπη και από την Ευρώπη προς την Ασία… Κάθε πλευρά έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και τη δική της ιστορία. Όσον αφορά τις παραστατικές τέχνες, αδιαμφισβήτητα η ευρωπαϊκή πλευρά υπήρξε από πολύ παλιά η ευνοημένη. Ωστόσο, η ασιατική πλευρά, ιδιαίτερα στην περιοχή του Kadıköy, έχει μετατραπεί το τελευταίο διάστημα σε τόπο συνάντησης της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής. Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι ένας από τους λόγους για αυτή την αλλαγή ―αν και όχι ο μοναδικός― είναι η πλήρης μεταμόρφωση της περιοχής γύρω από το περιοχή Taksim/ Beyoğlu, η οποία αποτελεί ένα από τα κέντρα της ευρωπαϊκής πλευράς της πόλης. Καθώς ο χώρος φέρει μια ιδιαίτερη ταυτότητα, τα στοιχεία του και η θέση του προκαλούν τις αισθήσεις και τη μνήμη. Νέα κτίρια αναγείρονται, άλλα κατεδαφίζονται, ενώ άλλα ανακατασκευάζονται.
Μιλώντας για εναλλακτικούς θεατρικούς χώρους στην Κωνσταντινούπολη, η εικόνα που αμέσως έρχεται στο μυαλό είναι ένας μικρός ζεστός χώρος με αυθεντική ατμόσφαιρα, που διαθέτει ένα μικρό καφέ στο φουαγιέ, έχει χωρητικότητα 60-70 θεατών, είναι χαμηλοτάβανος και μοιάζει με εργαστήριο ή στούντιο θεάτρου… Δεν υπάρχει κρατική στήριξη αν και κάποιες παραστάσεις τυγχάνουν σποραδικά της στήριξης διαφόρων χορηγών και εθελοντών δωρητών. Υπάρχουν θέατρα που προσπαθούν να αυξήσουν τους πόρους τους εκδίδοντας κάρτες μελών και συγκεντρώνοντας συνδρομές, ενώ άλλα φιλοξενούν έτοιμες παραγωγές για να εξασφαλίσουν κάποια έσοδα. Πρόκειται για μια μορφή λειτουργίας που βασίζεται στη συλλογική και οριζόντια ιεραρχία, απασχολεί νεανικό και δυναμικό προσωπικό, ευνοεί την έρευνα και την ανάπτυξη, τις διεθνείς και τις τοπικές συνεργασίες καθώς και τη συνεργασία μεταξύ των τεχνών… Τέτοιοι χώροι που έχουν ιδρυθεί στο διάστημα των τελευταίων δέκα ετών είναι οι: Galata Perform, Kumbaracı 50, Çıplak Ayaklar Stüdyosu, Kadıköy Terminal Sahne, 2.Kat, Tiyatro D 22, Tatavla Sahne, Şermola Performans και Kadıköy Theatron.
Είναι προφανές ότι η ύπαρξη σταθερού θεατρικού χώρου είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για τη βιωσιμότητα των θιάσων που διαχειρίζονται τέτοιους χώρους ή δημιουργούν σε αυτούς. Πρώτα απ’ όλα, η ύπαρξη ενός σταθερού χώρου δίνει τη δυνατότητα στον θίασο να οργανώσει ρεπερτόριο. Είναι επίσης εμφανές στην πορεία του χρόνου ότι τέτοιοι χώροι δεν αποτελούν μόνο ένα σημαντικό περιβάλλον για τους θιάσους που τους διαχειρίζονται, αλλά και για τις υπόλοιπες ομάδες που φιλοξενούνται εκεί όπως επίσης και για το κοινό που τους αγκαλιάζει. Η διάθεση του χώρου σε άλλες ομάδες επιτρέπει αφενός την καλύτερη διαφήμιση περιστασιακών παραγωγών ενώ παρέχει αφετέρου επιπλέον έσοδα στο θίασο που τον διαχειρίζεται. Οι χώροι αυτοί επίσης οργανώνουν διάφορα εργαστήρια και μαθήματα ή σεμινάρια για τις παραστατικές τέχνες, παρέχουν καλλιτεχνική στέγη σε δημιουργούς ή, κατά καιρούς, διατίθενται και για δωρεάν χρήση. Τα θεατρικά έργα που προσαρμόζονται σε συγκεκριμένες σκηνές ή που η παραγωγή τους σχεδιάζεται με έναν ορισμένο τρόπο λόγω των συγκεκριμένων χαρακτηριστικών κάποιας σκηνής, αποτελούν μια πραγματικότητα στην Τουρκία: εδώ φαίνεται πώς η έμπνευση και η δημιουργικότητα προσπαθούν πάντα να βρουν λύσεις όταν βρίσκονται αντιμέτωπες με δύσκολες συνθήκες…
Το θέμα του αστικού μετασχηματισμού αποτελεί μια καθημερινότητα για τη ζωή της Κωνσταντινούπολης, καθώς η πόλη, η οποία βρίσκεται διαρκώς σε κατάσταση ανακατασκευής, έχει γίνει «κέντρο κατεδάφισης και ανοικοδόμησης κτιρίων», ακολουθώντας πολιτικά και εμπορικά συμφέροντα. Κατά συνέπεια, ο αριθμός των θεάτρων που έκλεισαν και των θιάσων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τους χώρους τους αυξάνεται. Η κατάσταση αυτή, όμως, δεν φαίνεται να πτοεί τους καλλιτέχνες, που προσπαθούν να βρουν απαντήσεις στην ερώτηση «πώς μπορούμε να προχωρήσουμε;» και έχουν αρχίσει να στήνουν καινούργια δικά τους θέατρα χρησιμοποιώντας την ίδια τη διαδικασία του αστικού μετασχηματισμού. Υπάρχουν τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα: μετά την πώληση του κτιρίου όπου στεγαζόταν το Tiyatro Kast, η ομάδα άρχισε να χρησιμοποιεί το Terminal Kadıköy Theater με το οποίο ήταν ήδη συνεργάτες. Ένα άλλο παράδειγμα είναι το Mekan Artı που μεταμόρφωσε μία από τις αίθουσες του ιστορικού κινηματογράφου Şafak στην Çemberlitaş σε θεατρική σκηνή, όταν ο δικός τους χώρος στο Elmadağ έκλεισε. Τέλος, η Moda Sahnesi ξαναπήρε ζωή μετά την ανακαίνιση των κινηματογράφων Moda, που λειτουργούσαν στο Kadıköy επί 40 χρόνια, έχοντας όμως απόλυτη ανάγκη ανακαίνισης και ανοικοδόμησης. Ο χώρος ανακατασκευάστηκε από το μηδέν και, εκτός από δύο μικρά στούντιο, δημιουργήθηκε και μία αίθουσα με χωρητικότητα άνω των 250 ατόμων, της οποίας το σχήμα και η διαμόρφωση μπορούν να μεταβάλλονται κάθε φορά και να προσαρμόζονται ανάλογα με τις σκηνικές απαιτήσεις της εκάστοτε θεατρικής ή χορευτικής παράστασης ή και συναυλίας.
Οι έννοιες του αστικού μετασχηματισμού και της αναμόρφωσης του αστικού τοπίου υπάρχουν εμφανώς μέσα στις ίδιες τις παραστάσεις. Τα παραδείγματα από αυτή την περίοδο είναι πολλά: το Yalınayak Müzikhol (Ξυπόλητο Μιούζικ χολ), που παρουσιάζεται από το Altıdan Sonra, εστιάζει σε εκτοπισμένους εργαζομένους ενός μιούζικ χολ και τις προσπάθειές τους να γίνουν συνέταιροι στη σκηνή του Kumbaracı 50. Το Cambazın Cenazesi (Η Κηδεία του Ακροβάτη), που παρουσιάζεται από το 2.Kat, πραγματεύεται την μεταμόρφωση ενός παλιού σπιτιού με οπωροφόρα δέντρα στον κήπο του, σε συγκρότημα κατοικιών από εκείνους που το έχουν κληρονομήσει. Το Iz (Κηλίδα), σε σκηνοθεσία Yeşim Özsoy Gülan από το Galata Perform, συγκεντρώνει διάφορους χαρακτήρες από την πολύ-πολιτισμική και πολύ-επίπεδη γεωγραφία της Κωνσταντινούπολης στον ίδιο θεατρικό χώρο. Το έργο του Tiyatro TEM, Beraber ve Solo Şarkılar από το 2010, συσχετίζει τη μνήμη και τον χώρο. Η παράσταση με τίτλο Dans etmek Ya da … (Για να χορέψετε ή …), που στήθηκε από τη χορογράφο Ayrin Ersöz το 2010, παρακολουθεί την κουλτούρα των Ρομά από την οθωμανική εποχή έως σήμερα, και παρουσιάζει μια κατεδαφισμένη αστική περιοχή και μια μορφή χορού.
Όσον αφορά τις παραστάσεις σε ανοιχτό χώρο, τα πιο αξιόλογα παραδείγματα είναι: το Likit Politika (Ρευστή Πολιτική), που είναι μια παράσταση δρόμου από την Gonca Gümüşayak βασισμένη σε εικόνες από τις δράσεις στο Gezi Park το 2013 και εξετάζει ζητήματα δημόσιου χώρου και πρωτοβουλιών των πολιτών. Το έργο του Tiyatro Artı με τίτλο Hayaletler, Seni Κιμ Gözetliyor? (Φαντάσματα) στο οποίο τα μέλη του κοινού περπατούν ξεχωριστά στους δρόμους του Karaköy χρησιμοποιώντας ένα smartphone, καθώς και η σειρά των έργων με τίτλο O’ndan Sonra (Μετά απ’ αυτή, μετά από αυτό) που βασίζονται σε μια παρόμοια ιδέα και παρουσιάζονται πάλι στους δρόμους του Karaköy. Τέλος, η χορευτική παράσταση Gövde Gösterisi (Επίδειξη Δύναμης) σε χορογραφία της Tuğçe Tuna, που είναι μια καλλιτέχνιδα που δημιουργεί συνήθως site-specific παραστάσεις. Σ’ αυτό το τελευταίο παράδειγμα, ολόκληρη η αυλή του Λυκείου της Αγίας Πουλχερίας της Κωνσταντινούπολης και σχεδόν όλοι οι χώροι του σχολείου χρησιμοποιούνται για την παράσταση, ενώ το κοινό ακολουθεί τους καλλιτέχνες καθ’ όλη τη διάρκειά της.
Όταν η έννοια του εναλλακτικού θεάτρου άρχισε να ακούγεται στην Τουρκία στη δεκαετία του ’90, χρησιμοποιήθηκε με στόχο να χαρακτηρίσει θεατρικές ομάδες που ερευνούσαν νέες δυνατότητες έκφρασης ως προς τη μορφή και το περιεχόμενο. Θα ήταν σκόπιμο να υπενθυμίσουμε τις σημαντικές ομάδες εκείνης της εποχής, όπως τις: Kumpanya, 5.Sokak Tiyatrosu, Bilsak Tiyatro Atölyesi και Tiyatro Oyunevi – αν και δεν εξακολουθούν όλες να υφίστανται με το ίδιο όνομα ενώ κάποιες έχουν διαλυθεί εδώ και χρόνια. Ο χαρακτηρισμός του «εναλλακτικού θεάτρου» σήμερα χρησιμοποιείται εύκολα και το κοινό είναι πια εξοικειωμένο με γνωστά του παραδείγματα, κάτι που όμως δεν συνέβαινε παλιότερα. Η επιτυχημένη χρήση του όρου παρείχε ένα θετικό σημείο εκκίνησης για τις θεατρικές ομάδες που ιδρύθηκαν μετά το 2000. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι το γεγονός ότι οι μηχανισμοί έρευνας, ανάπτυξης και κριτικής είναι πιο αποτελεσματικοί σήμερα. Στη δεκαετία του ‘90 υπήρχαν σκηνοθέτες και ηθοποιοί που έκαναν έρευνα χωρίς ιδιαίτερη συστηματοποίηση μέσα στο καθορισμένο πεδίο του δικού τους στυλ θεάτρου, ή σκηνοθέτες και ηθοποιοί που συμμετείχαν επαγγελματικά σε διάφορα καθιερωμένα θεατρικά σχήματα, αλλά ταυτόχρονα ήταν πρόθυμοι να συμμετάσχουν και σε εναλλακτικές θεατρικές πρακτικές. Στη δεκαετία του 2000, και ως αποτέλεσμα της αύξησης του αριθμού των Τμημάτων Υποκριτικής στα πανεπιστήμια, αυξήθηκε σημαντικά και ο αριθμός των νέων θεατρικών ομάδων που τις αποτελούσαν απόφοιτοι οι οποίοι συνεργάζονταν για την παραγωγή θεατρικών παραστάσεων αμέσως μετά την αποφοίτησή τους.
Οι θεατρικές ομάδες και οι καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται σήμερα μπορούν να ομαδοποιηθούν ως εξής: Stüdyo Oyuncuları, Aydın Teker (χορογράφος) και Emre Koyuncuoğlu (σκηνοθέτης) που άρχισαν να κάνουν παραστάσεις πριν από το 2000. Οι Hareket Atölyesi, Ve Diğer Şeyler Topluluğu (Galata Perform), TALdans, Semaver Kumpanya (Çevre Tiyatrosu), Tiyatro TEM, Tiyatro Boyalı Kus, Talimhane Tiyatrosu, Oyunbaz και Seyyar Sahne ιδρύθηκαν κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 2000. Τα σχήματα Altıdan Sonra Tiyatro (Kumbaracı 50), Çıplak Ayaklar Kumpanyası, Mezopotamya Dans, noland/ Esra Yurttut (χορεύτρια / χορογράφος), Dot, biriken, Tiyatro Kast, Tiyatro Adam, Tiyatro BeReZe, Tiyatro Neki/ Merve Engın και Esmeray άρχισαν να παρουσιάζουν έργα γύρω στο 2005. Τα Tiyatro D22, 2.Kat, Tiyatro Hal, Kadro Pa, Gnlev, Moda Sahnesi, İstanbulimpro (Kadıköy Terminal Sahne), Tiyatro Tatavla (Tatavla Sahne), Destar Tiyatro (Şermola Performans), Tiyatro Artı (Mekan Artı), Ekip Tiyatrosu, Tiyatro Hal, Craft, Karma Drama και Bulutiyatro ιδρύθηκαν μεταξύ 2010 και 2013. Τα Cazu Tiyatro (Kadıköy Theatron), Berika/ Can Bora, Tatbikat Sahnesi, Gizem Aksu (χορεύτρια/ χορογράφος) και Bedirhan Dehmen (χορευτής/ χορογράφος) δραστηριοποιήθηκαν περισσότερο από το 2015 και μετά.
Μια γενική επισκόπηση των θεατρικών έργων που ανεβαίνουν από τους θιάσους στην Κωνσταντινούπολη δείχνει ότι αυτά σχετίζονται κυρίως με το θέμα της «βίας σε μίκρο- και μάκρο- κλίμακα». Οι επιμέρους θεματικές στο πλαίσιο αυτού του βασικού άξονα είναι η σεξουαλική ταυτότητα, το φύλο, τα σεξουαλικά ταμπού, ο φασισμός, οι συγκρούσεις μεταξύ ατόμων διαφορετικής εθνικής καταγωγής, το να ανήκεις κάπου, η αποξένωση, η διαμόρφωση ταυτότητας, η συνειδητοποίηση της ταυτότητας του εαυτού, τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι παραβιάσεις τους και οι αγώνες γι’ αυτά, η κοινωνική συνείδηση και η εκμετάλλευσή της, το άτομο και οι συνέπειες του καπιταλισμού, το άτομο και ο αυταρχισμός της εξουσίας, οι κανόνες και οι παρεκκλίσεις, οι αλλαγές στις ηθικές αξίες, η αντιπαράθεση ή/ και η εκδίκηση ή η πρόκληση, ο τρόμος, ο πανικός σε τοπικό επίπεδο, η δικαιοσύνη, ο νόμος, το έγκλημα, η καθημερινή ζωή, η προσπάθεια επιβίωσης στη σύγχρονη πόλη. Υπάρχουν επίσης έργα με θέμα την πρόσφατη ιστορία της Τουρκίας με μια κριτική προσέγγιση όλων των παραπάνω θεμάτων.
Είναι αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα το γεγονός ότι οι θίασοι εναλλακτικού θεάτρου προτιμούν να ανεβάζουν τα έργα που οι ίδιοι γράφουν στους χώρους που διαχειρίζονται οι ίδιοι. Είναι σκόπιμο επίσης να δοθεί έμφαση στην αύξηση του αριθμού των νέων Τούρκων συγγραφέων και ομάδων που γράφουν και σκηνοθετούν τα δικά τους έργα από το 2010 και μετά. Οι σύγχρονοι θεατρικοί συγγραφείς από την Τουρκία, όπως οι Yiğit Sertdemir, Mirza Metin, Ahmet Sami Özbudak, Sami Berat Marçali, Berkay Ateş, Ayşe Bayramoğlu, Ebru Nihan Celkan, Ufuk Tan Altunkaya, Didem Kaplan, Cem Uslu και Turgay Doğan φαίνεται ότι έχουν την εμπειρία να μεταφέρουν στη σκηνή τη σύγχρονη κατάσταση στην Τουρκία. Επιπλέον, οι πρωτοβουλίες για συγγραφή έργων σύγχρονου θεάτρου που οργανώνονται από ομάδες όπως οι Dot, Destar, Altıdan Sonra Tiyatro και Galata Perfom σε συνεργασία με πολλούς συγγραφείς και σκηνοθέτες, ανοίγουν μία δημιουργική πόρτα στους αναδυόμενους θεατρικούς συγγραφείς. Ένα παράδειγμα αυτών των πρωτοβουλιών είναι το πρόγραμμα «Νέο Κείμενο/ Νέο Θέατρο», που σταδιακά αναπτύσσεται και επεκτείνεται από το 2006. Η συγγραφή πια ενός νέου έργου φαίνεται να εξαρτάται από τη διαδικασία της σκηνοθεσίας. Τα σύγχρονα κείμενα για τη σκηνή ετοιμάζονται επίσης λαμβάνοντας υπόψη την υποκριτική και τη χρήση του σώματος και της κίνησης. Φαίνεται, λοιπόν, ότι ένας αυξανόμενος αριθμός παραγωγών βασίζεται πλέον στη σωματικότητα των παραστάσεων.
Οι διάφορες τάσεις του θεάτρου της Τουρκίας μπορούν να συνοψιστούν ως εξής. Δουλεύοντας με ένα πολυμελή θίασο το Tiyatro Adam αναπτύσσει μια λεπτομερειακή προσέγγιση στην κίνηση και τη χορογραφία και τονίζει τη χρήση μιας επικής γλώσσα και μιας ιδιαίτερης μουσικής ποιότητας, όπως στα έργα 5.Frank και H πτωτική άνοδος του Αρτούρο Ούι. Η ομάδα Semaver Kumpanya δείχνει δύο τάσεις όσον αφορά τη σκηνοθετική της προσέγγιση: η μία τάση έχει χρησιμοποιηθεί στα έργα Μέθοδος και Γεγονότα, που παρουσιάζονται μ’ έναν συνεκτικό τρόπο από 3-4 ηθοποιούς, ενώ η άλλη τάση μπορεί να αναγνωριστεί σε παραστάσεις όπως τα Πουλιά και ο Τίτος Ανδρόνικος, τα οποία παρουσιάζουν πυκνή ομαδική ενέργεια, χρήση της κίνησης και της γλώσσας του σώματος σε μεγάλο βαθμό και μοιάζουν σχεδόν με μουσικές παραστάσεις. Η ομάδα Dot είναι σημαντική γιατί έχει συμβάλλει στην προώθηση του in-yer-face θεάτρου-, βοηθώντας την αναγνώριση των θεατρικών συγγραφέων που κινούνται σ’ αυτό το είδος και αναπτύσσοντας μία πειραματική προσέγγιση στη σκηνογραφία και την κίνηση. Η τελευταία τους δουλειά είναι το Midwinter της Zinnie Harris, ενώ από τότε που ιδρύθηκαν έχουν παρουσιάσει έργα συγγραφέων όπως ο David Greig, η Lucy Kirkwood, ο Dennis Kelly, η Bryony Lavery και ο Mark Ravenhill. Το Tiyatro TEM έχει κατακτήσει μια χαρακτηριστική θέση στο τουρκικό θέατρο αναμειγνύοντας παραδοσιακά είδη θεάματος, καμπαρέ και σύγχρονο θέατρο για περισσότερα από 10 χρόνια σε έργα όπως τα: Gündüz Niyetine (Αμοιβαία Όνειρα) και Ριχάρδος ΙΙΙ. Η Mezopotamya Dans ασχολείται με παλιότερες αλλά και σύγχρονες ιστορίες του πολιτισμού των Αλεβήδων και των Κούρδων στην τελευταία τους παράσταση Leyla, που είναι βασισμένη στη ζωή της πρώτης χορεύτριας των Κούρδων, Leyla Bedirxan. Η ομάδα DeStar Tiyatro που ιδρύθηκε το 2008, πειραματίζεται με τη θεατρική έρευνα και παράγει παραστάσεις με βάση τις ιστορίες των Κούρδων, που παρουσιάζονται στην κουρδική γλώσσα, προκειμένου να συμβάλει στην κουρδική θεατρική εμπειρία. Η Hareket Atölyesi είναι μία ομάδα συνόλου που κάνει θεωρητική και πρακτική έρευνα για κάθε έργο που ανεβάζει. Αποτελείται από ανθρώπους από διαφορετικές ηλικιακές ομάδες και υπόβαθρα και έχει διαμορφώσει μια σκηνική γλώσσα που προέρχεται από την προσωπική γνωσιακή παρακαταθήκη και τις σωματικές αναμνήσεις του καθενός από τα μέλη της ομάδας. Χρησιμοποιεί όλα τα εκφραστικά μέσα, εάν είναι απαραίτητο, αλλά το κέντρο βάρους της αισθητικής τους πρότασης παραμένει πάντα το σώμα Το τελευταίο τους έργο με τίτλο Kül-Kadın (Σταχτο-γυναίκα) αποδεικνύει πόσο η προσέγγιση αυτή έχει ωριμάσει. Η ομάδα παραστατικών τεχνών biriken, που την απαρτίζουν οι Melis Tezkan και Okan Urun, δημιουργεί ένα διαφορετικό σκηνικό στήσιμο σε κάθε παράσταση, χρησιμοποιώντας τεχνικές βίντεο, εγκατάστασης και περφόρμανς. Χρησιμοποιώντας πρωτότυπα ή διασκευασμένα έργα η biriken παρουσιάζει τις δυσκολίες στον κόσμο του χαρακτήρα/ ρόλου/ ταυτότητας. Η Berika/ Can Bora παράγει πολυσυλλεκτικά έργα όπως το Dantel και το Kam, που χρησιμοποιούν πολλές τεχνικές όπως χορό, θέατρο, βίντεο, κινούμενο σχέδιο και μπλε οθόνη. Στη Moda Sahnesi, ο σκηνοθέτης Kemal Aydoğan δημιουργεί μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα, χρησιμοποιώντας έργα συγγραφέων όπως οι Maritz Rinke, Sibylle Berg, Koffi Kwahule, Stefan Tsanev και Koltes μαζί με μια ομάδα ηθοποιών που έχουν αναδειχτεί στον κινηματογράφο και σε τηλεοπτικές παραγωγές. Ο Semih Fırıncıoğlu έδωσε ένα σημαντικό παράδειγμα site-specific δουλειάς με το έργο του Uçuruma Doğru Lezzet Lokantası (Μια Λιχουδιά στο Χείλος), μια χορο-θεατρική περφόρμανς που δημιουργήθηκε για το Salt Karaköy στην αρχή της σεζόν που διανύουμε. Πρόκειται μια εκλεκτική παράσταση με νέους και πολύ δυναμικούς χορευτές, της οποίας η μουσική δραματουργία αποτελούσε πολύ σημαντικό κομμάτι.
Επίσης, τα εργαστήρια και τα εκπαιδευτικά προγράμματα θεωρούνται εξίσου σημαντικά με το χώρο, την ομάδα και την παράσταση τα τελευταία χρόνια. Ένα νέο πεδίο αναγνωρίζεται το οποίο αποκλίνει από την κλασική δομή, εστιάζει σε διάφορες μορφές της υποκριτικής και της κίνησης, και προσπαθεί να ικανοποιήσει την ανάγκη εμβάθυνσης σε συγκεκριμένα ύφη. Υπάρχει επίσης και μια αύξηση του αριθμού των πρακτικών εργαστηρίων που οργανώνονται κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Σε αυτό το πλαίσιο, το Tiyatro Medresesi αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα. Ιδρύθηκε κατά βάση ως κέντρο έρευνας των παραστατικών τεχνών και με την διοργάνωση εργαστηρίων, κατασκηνώσεων θεάτρου, πάνελ και συνεδρίων, προσπαθεί να υπογραμμίσει τη σημασία της έρευνας στο χώρο του θεάτρου στην Τουρκία, να παρέχει έναν τρόπο για να συναντώνται οι καλλιτέχνες από διαφορετικές τέχνες με το κοινό και να ορίσει ένα δημιουργικό χώρο όπου καλλιτέχνες μπορούν να δοκιμάσουν τα όριά τους. Μερικά από τα εργαστήρια που πραγματοποιήθηκαν στο Tiyatro Medresesi το περασμένο καλοκαίρι ήταν τα εξής: «Suzuki-Viewpoints-Σύνθεση: Σωματικό Θέατρο και Δημιουργική Διαδικασία» (Fatih Gençkal), «Διεθνές Εργαστήριο Μάικλ Τσέχοφ» (Ulrich Meyer-Horsch), «Προς τη Σόλο Περφόρμανς» (Aleksandra Kazazou), «Κίνημα, Δράση και Διάλογος» (Celal Mordeniz και Erdem Şenocak).
Κατά τη συγγραφή αυτού του κειμένου, γεννήθηκαν πολλά ερωτήματα, τα οποία σχετίζονται με θέματα του θεάτρου, του χορού, των καλλιτεχνών, του ακροατηρίου, τη σημασία του να ασχολείσαι με την τέχνη, τους χώρους όπου η τέχνη παράγεται, την κριτική, την πολιτιστική πολιτική, τη σχέση μεταξύ των τεχνών και της εξουσίας, τη σχέση μεταξύ των τεχνών και του κράτους, καθώς και τη σχέση μεταξύ των τεχνών και των προσωπικών/ κοινωνικών πολιτικών. Τα ερωτήματα αυτά αποδεικνύουν ―ίσως για ακόμη μία φορά― ότι το να παράγεις και να ασχολείσαι με την τέχνη στην Τουρκία σημαίνει ότι βρίσκεσαι μέσα σε ένα πεδίο πλήρους και ζωτικής σημασίας πρόκλησης, δουλειάς και έκφρασης. Παρόλο που οι συνθήκες δουλειάς, οι μέθοδοι εργασίας και η αισθητική που παράγεται από την ανάγκη της δημιουργίας της δικής σου πολιτιστικής πολιτικής φαίνεται καθηλωτική … Παρόλο που η αποφασιστικότητα για τη δημιουργία σταθερότητας και για την ανακάλυψη λύσεων εκπλήσσει… Αυτό συνεχίζεται … Πάντα με την ελπίδα …
Evren Erbatur, δραματολόγος – ερευνήτρια
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1978. Απόφοιτος του Τμήματος Θεατρικής Κριτικής και Δραματουργίας (Κωνσταντινούπολη, 2000) και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος με τίτλο «Ο ρόλος της δραματουργίας του σώματος στις παραστατικές τέχνες» από το Τμήμα Τεχνών της Σχολής Τεχνών και Σχεδίου του Yildiz Technical University. Είναι υποψήφια διδάκτωρ και το θέμα της διατριβής της σχετίζεται με τις νέες τάσεις στη δραματουργία στο θέατρο και το χορό. Διδάσκει το μάθημα της δραματουργίας στο χορό στο Τμήμα Σύγχρονου Χορού στο Πανεπιστήμιο Καλών τεχνών Mimar Sinan,από το 2012. Δούλεψε στο Τμήμα Υποκριτικής της Σχολής Καλών Τεχνών στο Πανεπιστήμιο Maltepe από το 2005 ως το 2011. Γράφει άρθρα και κριτικές σε περιοδικά τέχνης και κάνει σεμινάρια για τη δραματουργία του σώματος και τη σχέση μεταξύ υποκριτικής και δραματουργίας ενώ δουλεύει επίσης με χορογράφους και σκηνοθέτες. Δουλεύει επίσης πάνω στην έννοια της «δραματουργικής δομής» και διερευνά τη σχέση κίνησης, κειμένου, χώρου κλπ στα πρότζεκτ της όπως τα: Slip–up, Pandora, The Voice of the Flesh, Academic Injuries, The Hall, The Moment That I came back.
Μετάφραση – Επιμέλεια: Μενέλαος Καραντζάς
RELATIVE LINKS
http://www.kadikoyterminal.com
http://www.sermolaperformans.com
http://www.studiooyunculari.com
http://www.tiyatromedresesi.org
http://tiyatroboyalikus.blogspot.com.tr
http://www.talimhanetiyatrosu.com/