Είναι νέοι, είναι ταλαντούχοι, είναι γεμάτοι κέφι και όρεξη. Οι σκηνοθέτες Λάζαρος Βαρτάνης και Στέφανος Παπατρέχας, από τα λίγα σκηνοθετικά δίδυμα, αν όχι το μόνο, της νεότερης γενιάς, μας μιλάνε για τα κορίτσια τους. Την Φροσύνη και την Πασού.
Γιατί αυτή η εμμονή με την Φροσύνη; Πως προέκυψε η αγάπη για το πρόσωπο αυτό;
Στέφανος: Η «Φροσύνη» πέρσι έκανε στο θέατρο Άβατον έναν πολύ επιτυχημένο κύκλο παραστάσεων. Πέραν του ότι εμείς δεν το χορτάσαμε όσο θέλαμε, υπάρχουν και πολλοί που δεν μπόρεσαν, και ήθελαν, να δουν την παράσταση. Επομένως, η επανάληψή της φέτος είναι πολύ λογική. Δεν ξέρω αν εκλαμβάνετε ως «εμμονή» το γεγονός πως και η «Πασού» (με την οποία καταπιανόμαστε φέτος) είναι ένα πρόσωπο καθοριστικό στη ζωή της Κυρα-Φροσύνης. Η Φροσύνη και η ιστορία της έχει μέσα της πολλά πράγματα: έρωτα, πάθος, θάνατο, κοινωνική κατακραυγή καθώς και υπαρξιακά ερωτήματα – τουλάχιστον όπως εγώ αντιλαμβάνομαι την ιστορία της. Είναι ένα πρόσωπο υπαρκτό, για το οποίο έχουν γραφτεί πολλά, αλλά αυτό που εμένα με άγγιξε είναι το ερώτημα: όσα κι αν ξέρουμε, όσα κι αν υποπτευόμαστε, όσα κι αν καταλαβαίνουμε για εκείνη, θα μπορέσουμε άραγε ποτέ να μάθουμε ποια πραγματικά ήταν η Φροσύνη; Και αυτό το ερώτημα αντανακλά, φυσικά, και όσον αφορά όλους τους ανθρώπους γύρω μας, αλλά και για τον ίδιο μας τον εαυτό.
Λάζαρος: Δεν βλέπω καμία εμμονή παρά μόνο τεράστια αγάπη για το πως ο Στέφανος οραματίστηκε όλο τον κόσμο του έργου. Δεν είναι μια ηθογραφία του αληθινού προσώπου, αλλά πρόκειται για τον αυτοσχεδιασμό μιας ηθοποιού που έχει να ετοιμάσει αυτή την εργασία για την αυριανή πρόβα της. Εξαιρετικά ενδιαφέρον και πρωτότυπος ο τρόπος παρουσίασης της ιστορίας της Ευφροσύνης Βασιλείου.
Τι ήταν αυτό που σας «ανάγκασε» φέτος να φέρετε επί σκηνής και την ιστορία της ηθικής αυτουργού;
Στέφανος: Δεν ήταν καθόλου προγραμματισμένο. Για την ακρίβεια, η ιδέα δεν ήταν ούτε δική μου ούτε καν κάποιου από τους συντελεστές. Μετά από μια παράσταση της «Φροσύνης» πέρσι, είχαμε βγει για φαγητό με φίλους. Συζητώντας, λοιπόν, για την παράσταση και την ιστορία της Κυρα-Φροσύνης, ο Γιάννης Κοτσαρίνης – συνάδελφος και φίλος της Σύνθιας Μπατσή – είπε πως θα του φαινόταν πολύ ενδιαφέρον ένας αντίστοιχος μονόλογος της απατημένης συζύγου. Αυτή η κουβέντα μού έμεινε, την επεξεργάστηκα, είδα πολλά πράγματα που είχα εγώ να πω μέσα από την «Πασού», άρχισα να γράφω και φτάσαμε εδώ, στην παράσταση.
Λάζαρος: Εμένα προσωπικά με «ανάγκασε» το καταπληκτικό κείμενο που έγραψε για ακόμα μια φορά ο Στέφανος. Δεν είναι απλώς μια επανάληψη της όλης πετυχημένης περσινής συνταγής αλλά ένα ολόκληρο βήμα παραπέρα για όλους μας. Αν στη «Φροσύνη» είπα ότι αυτό πρέπει οπωσδήποτε να το σκηνοθετήσω, στην «Πασού» δεν θα άφηνα ούτε τον Θεό τον ίδιο να μου την πάρει μέσα από τα χέρια. Καταπληκτική γραφή, με ένταση, λυρισμό, συγκίνηση, αγωνία. Δέκα με τόνο από εμένα.
Ένας δεύτερος λόγος ήταν η Σύνθια. Μια ηθοποιός με τρομερές ικανότητες, αντίληψη και πολύ χιούμορ – εντός και εκτός σκηνής.
Στέφανος: Είναι ακριβώς αυτό που λέει ο Λάζαρος. Είναι ένα στοίχημα για όλους μας να πάμε ένα βήμα παραπέρα, να φτιάξουμε με τα ίδια υλικά ένα άλλο φαγητό, το ίδιο νόστιμο.
Τι είναι η «Φροσύνη» σήμερα; Τι συμβολίζει για εμάς;
Στέφανος: Η «Φροσύνη» είναι ένα παθιασμένο πλάσμα που τολμάει να πάει κόντρα στα «πρέπει» και στις κοινωνικές επιταγές. Ζει το πάθος της, τον παράνομο έρωτά της και έχει το θάρρος να επιλέξει αυτό που θέλει, αλλά και την δύναμη να πληρώσει το τίμημα. Είναι μία δυναμική γυναίκα που προτιμάει μία γεμάτη και έντονη ζωή, που μπορεί να την οδηγήσει στον θάνατο παρά έναν καθημερινό, αργό θάνατο που φέρνει μια αδιάφορη και άχρωμη ζωή.
Λάζαρος: Έχουμε φέτος ένα συναρπαστικό δίπολο: «Φροσύνη» και «Πασού». Η μία είναι ένα ελεύθερο πνεύμα, μία αέρινη, ερωτική γυναίκα που διεκδικεί, που «ποθεί να ποθείται. Που ποθεί και ποθείται». Η «Πασού» είναι ο αντίποδας. Μία γυναίκα μεγαλωμένη για να υπακούει, να ικανοποιεί τους άλλους, να σιωπά. Μία γυναίκα που δεν έχει ζήσει όσα ήθελε, «βλέποντας γύρω της μια ζωή που δεν είναι για εκείνη». Μέχρι, φυσικά, να αντιδράσει και να διεκδικήσει, με τον πιο σκληρό τρόπο, τη ζωή της. Μεγάλη πρόκληση αυτό το δίπολο για τη Σύνθια.
Η ιδέα η ίδια ηθοποιός να παίζει και τους δύο ρόλους, θύμα και θύτη, τι δυσκολίες είχε;
Λάζαρος: Η Σύνθια πιστεύω πως το είδε ως γνήσια καλλιτέχνης που της αρέσουν οι προκλήσεις. Η «Φροσύνη» τής ήταν γνώριμη. Την αγάπησε και επένδυσε πάνω της σώμα και ψυχή πέρυσι. Φέτος έπρεπε να ακουμπήσει και να καταλάβει γιατί η «Πασού» οδηγήθηκε εκεί που οδηγήθηκε.
Και φυσικά μεταξύ αυτών των δύο προσώπων υπάρχει και ένα τρίτο. Η ηθοποιός που αυτοσχεδιάζει πάνω στη ζωή τους. Ομολογώ ότι την ζηλεύω που έχει να το κάνει όλο αυτό.
Στέφανος: Η Σύνθια αγάπησε υπερβολικά πέρσι τη «Φροσύνη». Δόθηκε ολόψυχα σε αυτό το έργο και κατά τη γνώμη μου αυτό έκανε την ερμηνεία της το λιγότερο καταπληκτική. Οπότε, μπορείτε να καταλάβετε πόσο δύσκολο της ήταν να μπει στη θέση της ηθικής αυτουργού του θανάτου της «Φροσύνης». Παρότι αγάπησε το κείμενο από την πρώτη ανάγνωση, δεν ήταν μία εύκολη διαδικασία. Την κατάλαβε, την αγάπησε τελικά την «Πασού», αλλά αυτό δεν έγινε από τη μία στιγμή στην άλλη.
Πόσο εύκολο είναι αντί για ένας οι σκηνοθέτες να είναι δύο – και ειδικά με μία ηθοποιό;
Λάζαρος: Πανεύκολο γιατί δεν είναι η πρώτη μας φορά. Αλλά και πέρυσι ήταν όλα τέλεια. Τους εκτιμάω απεριόριστα και τους δυο και τους σέβομαι. Υπάρχουν πράγματα που κάνουν πολύ καλύτερα από εμένα και μαθαίνω από αυτούς. Όπως επίσης και από όλους τους συνεργάτες μας σ’ αυτή την ιστορία. Τον Λευτέρη Παυλόπουλο, την Ευγενία Μακαντάση, τον Αλέξανδρο Καναβό, τη Σίσσυ Βλαχογιάννη, την Έλλη Εμπεδοκλή, τη Λιλή Νταλανίκα και φυσικά τον Αιμίλιο Χειλάκη και τη Λυδία Φωτοπούλου. Το θέατρο είναι 100% ομαδική δουλειά.
Στέφανος: Τον Λάζαρο τον εκτιμώ πάρα πολύ και τον θαυμάζω. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που συνεργαζόμαστε για έβδομη φορά στο θέατρο. Με έχει σκηνοθετήσει, έχουμε παίξει μαζί, συν-σκηνοθετούμε. Είναι ένας έξυπνος άνθρωπος, με γνώση και γνώμη, αλλά και αυστηρός και απαιτητικός. Για εμένα είναι χαρά να σκηνοθετώ μαζί του. Δεν υπήρχαν σοβαρές εντάσεις μεταξύ μας σε καμία από τις συνεργασίες μας. Απεναντίας υπάρχει αμοιβαία αγάπη για το θέατρο, κοινή αισθητική και όρεξη για δουλειά, άρα θα την χαρακτήριζα πολύ εύκολη την συν-σκηνοθεσία μαζί του και δημιουργική. Η Σύνθια, τώρα, είναι μια εκπληκτική ηθοποιός κατά τη γνώμη μου, που έχει την ικανότητα να είναι άμεση, ειλικρινής και μπορεί να πει ακόμη και τα πιο έντονα και βαριά κείμενα χωρίς ίχνος μελούρας και ψευτιάς. Τη θαυμάζω πάρα πολύ και ξέρω πως απολαμβάνει να έχει τους τρεις μας (μαζί με τον υπέροχο βοηθό μας τον Αλέξανδρο Καναβό) να την κατευθύνουμε υποκριτικά.
Τρομάζει η ιδέα του θεάτρου σε ένα τόσο αχανές τοπίο;
Στέφανος: Αχανές το βρίσκω κυρίως σε οικονομικό επίπεδο, για το οποίο όμως ευθυνόμαστε και οι ίδιοι. Κάπως πρέπει και εμείς να διεκδικούμε πράγματα, αλλά και να τολμάμε, όπως και να μην κάνουμε εκπτώσεις απλώς και μόνο για να είμαστε στο χώρο και να κάνουμε κάτι. Δεν ξέρω αν για μένα ήταν τύχη ή κάτι άλλο, αλλά ως τώρα έχω κάνει πολλά και ωραία πράγματα και έχω δουλέψει πολύ. Συνεχίζω με την πίστη πως αυτό θα συνεχίσει, κάνοντας ωστόσο και εγώ ο ίδιος ό,τι μπορώ για αυτό.
Λάζαρος: Αν με τρόμαζε θα πήγαινα σπίτι μου καιρό πριν. Έχουν περάσει πια 13 χρόνια που τελείωσα τη σχολή. Αρκετά αργά δηλαδή για να κάνω πίσω. Δεν υπάρχει φόβος αλλά τεράστια αγάπη για αυτή τη δουλειά την οποία προσπαθώ να κάνω όσο πιο τέλεια μπορώ, γιατί μόνο το τέλειο είναι ο στόχος μου.
Μελλοντικά σχέδια.
Λάζαρος: Συνεχίζουμε τις «Γειτονιές του κόσμου» του Γιάννη Ρίτσου στο θέατρο Βαφείο κάθε Τετάρτη στις 20.30, σε σκηνοθεσία της Νάντιας Δαλκυριάδου και φυσικά η «Φροσύνη» και η «Πασού» στο θέατρο Άβατον κάθε Δευτέρα και Τρίτη -αντίστοιχα- στις 20.30.
Μετά από αυτά δεν ξέρω ακόμα. Εύχομαι σε κάτι εξίσου καλό.
Στέφανος: Αυτή τη στιγμή είμαστε πλήρως προσηλωμένοι στη «Φροσύνη» και την «Πασού» και στις «Γειτονιές του κόσμου» του Γιάννη Ρίτσου. Νομίζω είναι δεδομένο πως θέλουμε να ξαναδουλέψουμε άμεσα μαζί, οπότε σίγουρα μελλοντικά θα έρθει κάτι.
Συνεντεύξεις