Ο Θανάσης Σαράντος είναι ένας άνθρωπος αφοσιωμένος στο θέατρο. Το υπηρετεί από πολλά και διαφορετικά πόστα με μια ολιστική αντίληψη για την τέχνη του θεάτρου. Πριν 3 χρόνια παρουσίασε τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή σε κλειστό χώρο καταθέτοντας τόσο ως σκηνοθέτης όσο και ως ηθοποιός – ερμηνεύοντας τον ομώνυμο ρόλο – την προσωπική του ματιά πάνω στο αρχαίο δράμα και τη σημασία του για το παρόν μας. Η παράσταση αυτή τιμήθηκε με το Βραβείο Κάρολος Κουν Καλύτερης Σκηνοθεσίας (2024) και συνεχίζει τις παραστάσεις σε Αθήνα και περιφέρεια. Η παράσταση έχει ήδη ξεκινήσει μία σημαντική περιοδεία στο εξωτερικό ενώ στις 22 Μαΐου θα παίξει στο 18o Διεθνές Διαγωνιστικό Φεστιβάλ Θεάτρου Saint Muse στο Ulaanbaatar της Μογγολίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που θα παρουσιαστεί αρχαίο ελληνικό δράμα στην ελληνική γλώσσα στο συγκεκριμένο φεστιβάλ.
Στη συνάντησή μας μιλήσαμε για την παράσταση αυτή, για το αρχαίο δράμα και το σήμερα, τις δυσκολίες που καλείται να αντιμετωπίσει ένας καλλιτέχνης όταν οργανώνει τις παραστάσεις του αυτόνομα εκτός θεσμών και για το ιδανικό μέλλον του θεάτρου όπως θα το επιθυμούσε.
Ηθοποιός, σκηνοθέτης, μεταφραστής. Όλοι αυτοί οι ρόλοι πώς συνυπάρχουν και ποιος επικρατεί;
Η βασική μου ιδιότητα είναι ηθοποιός και ως σκηνοθέτης ή μεταφραστής λαμβάνω πολύ σοβαρά αυτή την ιδιότητα για να δημιουργηθεί μια θεατρική παράσταση με τη δική μου υπογραφή.
Γιατί επιστρέφετε/ επιστρέφουμε στο αρχαίο δράμα;
Πιστεύω ότι η αρχαία ελληνική γραμματεία προσφέρει πολύ πιο ουσιαστικά κείμενα από τα σύγχρονα θεατρικά, με την έννοια ότι καθρεφτίζουν διαχρονικά το απόγειο της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα από την ιδανική μορφή της δημοκρατικής ταυτότητας όπου ο πολίτης βρίσκεται πραγματικά στο κέντρο των αποφάσεων και όπου ο ηγέτης λογοδοτεί πάντα στις αποφάσεις των πολλών. Ειδικά στον Οιδίποδα, η πόλη φαίνεται να σέβεται τον ήρωα-ηγέτη της που την έσωσε αρχικά από την καταστροφή αλλά, όπως αποκαλύπτεται στη συνέχεια, είναι και εκείνος που θα την οδηγήσει στον όλεθρο. Οι πολίτες αποφασίζουν τελικά να τον εξορίσουν όσο και αν ήταν αγαπητός κάποτε γιατί απλά πρέπει να διασφαλιστεί η συνέχεια της πόλης και όχι το προσωπικό του συμφέρον. Ας μην ξεχνάμε ότι η τραγωδία διδάχτηκε ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Περικλή στο δεύτερο κύμα ενός θανατηφόρου λοιμού που αποδεκάτισε την Αθήνα εν μέσω εμφυλίου πολέμου. Έχω την αίσθηση ότι ο Σοφοκλής τολμά μια ευθεία αναφορά στο πρόσωπο του Περικλή μέσα από τον κεντρικό ήρωα του έργου αφού το αρχαίο δράμα ήταν ένα πραγματικά λαϊκό θέατρο – κάτι που νομίζω ότι έχει σχεδόν χαθεί μέσα στον κυκλώνα της πολιτικής ορθότητας της εποχής μας και της ευκολίας με την οποία προσεγγίζονται αυτά τα κείμενα. Ελπίζω πως η παράστασή μας τολμά να διατηρήσει υπηρετήσει τον διαχρονικό ρόλο της τραγωδίας που έχει να πει πάντοτε κάτι στο καθένα μας ξεχωριστά.
Ποιος είναι ο πυρήνας της προσέγγισής σας στον Οιδίποδα;
Ο Οιδίπους Τύραννος είναι το πρώτο αστυνομικό έργο του παγκόσμιου θεάτρου. Νομίζω πως ακριβώς αυτό το κινηματογραφικό στοιχείο του θρίλερ ήταν και ο βασικός λόγος που με κέντρισε για να υπάρξει μια τραγωδία σε κλειστό χώρο. Γιατί ξαναβλέπουμε τον Οιδίποδα και καθηλωνόμαστε ενώ «ξέρουμε από την αρχή ποιος είναι ο δολοφόνος»;. Η «τραγική ειρωνεία» που προκαλεί ο ίδιος ο ήρωας, η εμμονική αναζήτηση της δικής του ταυτότητας με κάθε προσωπικό τίμημα, η υπαρξιακή σύγκρουση του ανθρώπινου και του θεϊκού νόμου, η χρήση του Χορού όπου στην παράστασή μας μεταλλάσσεται σαν κομμάτι της ίδιας της συνείδησης του ήρωα, ο φροϋδικός πόλεμος μέχρι θανάτου μεταξύ γιού και πατέρα αλλά και ο ασυνείδητος έρωτα του γιου με τη μάνα ήταν θέματα που με ενδιαφέραν σε ένα κλειστοφοβικό, άχρονο και σκοτεινό κόσμο που μοιάζει εφιαλτικά με τον δικό μας, τον σημερινό. Ταυτόχρονα όμως είναι και ανοιχτός, ατέρμονος και ελπιδοφόρος γιατί μόνο στο βαθύ σκοτάδι υπάρχει και το φως.
Ο Οιδίποδας πιστεύει στον εαυτό του και στην τύχη του και γκρεμίζεται. Τι έχουμε να «διδαχθούμε» σε μια εποχή βαθιάς κρίσης;
Η αλαζονεία του Οιδίποδα προέρχεται κυρίως από το γεγονός πως η λογική του στέκεται πάνω από τους συμπαντικούς νόμους της θεϊκής τάξης. Στην προσπάθεια του να βρει τον ένοχο για να σώσει την πόλη του αλλά και την εξουσία του καταρρίπτει αυτούς τους άγραφους θεϊκούς νόμους. Τολμά να συγκρουστεί με τη μοίρα που παίζει μαζί του αποτρόπαια παιχνίδια. Παρόλα αυτά όταν αναγνωρίζει το τεράστιο λάθος του, αυτοτυφλώνεται, αυτοεξορίζεται και θαρραλέα γίνεται ο ίδιος το ζωντανό παράδειγμα σε όλους προς αποφυγή της ανθρώπινης αλαζονείας. Άραγε πόσοι από τους σύγχρονους Έλληνες πολιτικούς που μοιάζουν πλέον να έχουν καταντήσει ως απολιθώματα της Μεταπολίτευσης μπορούν να φτάσουν σε τέτοια αναγνώριση;
Η παράστασή σας βραβεύτηκε, οργανώθηκε περιοδεία στο εξωτερικό και επίσης επιλέχθηκε να ταξιδέψει στην Κίνα. Πόσο δύσκολο είναι αυτό για έναν ιδιωτικό θίασο;
Η παράσταση επιλέχθηκε ανάμεσα σε δεκάδες αιτήσεις να παρουσιαστεί ταυτόχρονα σε 2 φεστιβάλ στην Κίνα (ανάμεσα τους και το Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου της Σαγκάης). Φυσικά και είναι ένας άθλος αν αναλογιστεί κανείς τα τεράστια έξοδα που απαιτούνται για τη μετάβαση του θιάσου σε ένα τόσο μακρινό μέρος. Όλο το καλοκαίρι αναζητήσαμε – και αναζητάμε ακόμα – την αρωγή τόσο της πολιτείας όσο και ιδιωτικών ιδρυμάτων με ανταπόκριση μόνο από το ΥΠΠΟ που κάλυψε κάποιο μέρος των εξόδων της περιοδείας μας σε Κίνα. Δυστυχώς δεν υπάρχει ακόμα ένα πολιτιστικό δίκτυο που να υποστηρίζει σθεναρά την εξωστρέφεια του ελληνικού πολιτισμού και ειδικότερα του αρχαίου δράματος για όλους τους Έλληνες καλλιτέχνες (σίγουρα τα showcases του Εθνικού Θεάτρου και του Φεστιβάλ Αθηνών είναι ένα σημαντικό βήμα αλλά χρειάζεται και κάποιο βήμα η ανεξάρτητη θεατρική σκηνή). Τι γίνεται λοιπόν όταν επιλέγουν τα ίδια τα διεθνή Φεστιβάλ Θέατρου μια ελληνική ιδιωτική παραγωγή; Πως μπορεί να υπάρξει πραγματικός εξορθολογισμός οικονομικής υποστήριξης από την ελληνική πολιτεία για την παρουσία των ανεξάρτητων ομάδων στα διεθνή φεστιβάλ; Και εδώ θα μπορούσαμε να συζητήσουμε και τον ουσιαστικό ρόλο που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν οι ιδιώτες χορηγοί. Τους έχουν ανάγκη και η ανεξάρτητη ελληνική θεατρική σκηνή που διαπρέπει διεθνώς και που δεν έχει καμία οικονομική υποστήριξη.
Πιστεύετε στην εξωστρέφεια του αρχαίου δράματος;
Προσωπικά χαίρομαι που ειδικά αυτή η δουλειά μας με τον Οιδίποδα Τύραννο γίνεται δεκτή σε τόσα διεθνή φεστιβάλ. Τον Δεκέμβριο του 2024 παρουσιάστηκε για δεύτερη φορά στην Τουρκία και συγκεκριμένα στο Διεθνές Φεστιβάλ της Σμύρνης μετά το Φεστιβάλ Μαύρης Θάλασσας στη Τραπεζούντα τον Μάιο του 2024, ενώ τώρα ταξιδεύουμε για το Διεθνές Διαγωνιστικό Φεστιβάλ Θέατρου Saint Muse της Μογγολίας όπου η παράσταση θα παιχτεί στις 22 Μαΐου. Ας σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που θα παρουσιαστεί εκεί αρχαίο ελληνικό δράμα στην ελληνική γλώσσα. Τον Ιούλιο του 2025 ταξιδεύουμε στην Πρίστινα του Κοσόβου στο Open Air International Theater Festival, Prizrenfest, με μερική υποστήριξη των ταξιδιωτικών μας εξόδων από το φεστιβάλ που ένθερμα υποδέχτηκε την ομάδα μας. Πάντα παραμένει επιτακτικό και φλέγον το ζήτημα των εξόδων μετάβασης και προετοιμασίας της παράστασης. Ευελπιστούμε ότι κάποιος φορέας θ’ αναγνωρίσει επιτέλους αυτή την προσπάθεια.
Πρόσφατα είχατε την εμπειρία και της Ανατολής διδάσκοντας και εκεί αρχαίο δράμα. Τι σας βοήθησε να ανακαλύψετε και ποιο θεωρείτε ότι είναι το πιο μεγάλο χάσμα των πολιτισμών;
Είχα την ευλογία και την τύχη να έρθω σε επαφή με νέους ηθοποιούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές του Πανεπιστημίου Τεχεράνης στο Ιράν με αφορμή το γνωστότερο Φεστιβάλ που γίνεται κάθε Φεβρουάριο με 2 θεατρικά εργαστήρια που είχαν ως θεματική τους τον Χορό στον Οιδίποδα Τύραννο. Με τη χρήση παραδοσιακών περσικών οργάνων και με την αποκρυπτογράφηση των νοημάτων από τα χορικά διαπιστώνει κανείς κοινές ρίζες που συνδέουν τους 2 αρχαίους πολιτισμούς. Το αρχαίο ελληνικό δράμα παραμένει διαχρονικό και πανανθρώπινο και η εμπειρία του εργαστήριου του Ιράν ήταν πραγματικά πολύτιμη.
Τι είναι αυτό που σας δίνει δύναμη και τι αυτό που σας απογοητεύει στο ελληνικό θέατρο;
Η σκέψη μου συντονίζεται με την πλειονότητα των καλλιτεχνών που αντέχουν με πίστη, εμμονή και προσωπικές θυσίες να δημιουργούν σε αδιανόητα δύσκολες καλλιτεχνικές συνθήκες και παρόλα αυτά καταφέρνουν να συγκινούν το κοινό. Εύχομαι οι θεσμοθετημένοι καλλιτεχνικοί φορείς στην Ελλάδα να είναι πραγματικά πολυπρισματικοί, δίκαιοι και ανοιχτοί σε διαφορετικές τάσεις ως οφείλουν και ν’ αγκαλιάσουν κάποτε τις προσπάθειες όλων των Ελλήνων καλλιτεχνούν.
«Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή
Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης
Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία – φωτισμοί: Θανάσης Σαράντος
Δραματουργός παράστασης: Kωνσταντίνος Μπούρας
Μουσική–Ηχητικός σχεδιασμός: Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης
Σκηνικό–Κοστούμια:Άση Δημητρολοπούλου
Επιμέλεια Κίνησης: Πλωτίνος Ηλιάδης
Φωνητική διδασκαλία: Νίκος Παναγιωτόπουλος
Video Art παράστασης: Διονύσης Σιδηροκαστρίτης
Βοηθός φωτιστή: Κωνσταντίνα Ποντίκη
Μακιγιάζ: Ειρήνη Γάτου
Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Λέπουρης
Trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Προβολή και Επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου-WeWill
Παραγωγή: Ηθικόν Ακμαιότατον ΑΜΚΕ
Ερμηνεύουν οι :Θανάσης Σαράντος (Οιδίπους Τύραννος), Αγγελική Λεμονή (Ιοκάστη-Τειρεσίας), Κωνσταντίνος Λάγκος (Κρέων), Πάρης Σκαρτσολιάς (Εξάγγελος-Χορός), Χάρης Μαυρουδής (Κορυφαίος Χορού-Άγγελος), Βαγγέλης Μάγειρος (Χορός-Θεράπων), Γιώργος Παπαδάκος (Χορός)