Ένας δικός μας, ξεχωριστός άνθρωπος η πολυταλαντούχα Τατού Δέδε, με αφορμή τη συμμετοχή της στο Φεστιβάλ του ΥΠΟΑ «Ανοιχτές Πόρτες» με την παράστασή της ANTI-GONE που παρουσιάστηκε πέρσι με μεγάλη επιτυχία στη Θεσσαλονίκη, μας μιλά για την παράστασή της και μοιράζεται μαζί μας σκέψεις της για την τέχνη και τον καλλιτέχνη σήμερα.
To ANTI-GONE 2 παρουσιάζεται στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά την Τρίτη 12 Δεκεμβρίου στις 21.30.
Ένας νέος κύκλος για την ANTI-GONE. Η παράσταση πόσο έχει αλλάξει από την προηγούμενη παρουσίασή της;
Η παράσταση κρατάει τον άξονά της και μετακινείται, λίγο, αφαιρώντας τα περιττά και τολμώντας να «εκτεθεί». Περνάει σε ένα βαθύτερο επίπεδο, «ωριμάζει», και μαζί της κι εγώ, που, πλέον, είμαι εξωτερικός παρατηρητής ως σκηνοθέτης και χορογράφος. Βγάζοντας τον εαυτό μου εκτός, ως performer, μπόρεσα να αφήσω την ιδέα μου και την «κατασκευή» μου να περάσει στα χέρια των δύο καλλιτεχνών, της χορεύτριας και της ηθοποιού, και να γίνει και δικό τους. Να δω την «anti gone» μέσα από το σώμα και την σκέψη άλλων ανθρώπων, και να εμπνευστώ ακόμη περισσότερο. Με αυτή την πρώτη μου, ολοκληρωμένη, δουλειά, μέρα με την μέρα, μαθαίνω ότι οι ιδέες γίνονται μεγαλύτερες όταν τις μοιράζεσαι. Απλώνονται, εξελίσσονται και δεν ξέρεις πού μπορούν τελικά να φτάσουν. Και αυτό είναι το μαγικό της δουλειάς μας. Η δημιουργία μιας παράστασης για εμένα είναι σαν ένα παζλ. Για να δεις την τελική εικόνα, πρέπει να βάλεις τα κομμάτια με τον σωστό συνδυασμό. Τους συνεργάτες, τις ιδέες, τις κατασκευές, τις τέχνες…και φυσικά, λατρεύω τα παζλ…
Τι είναι η Αντιγόνη σήμερα;
Η Αντιγόνη σήμερα, για εμένα, είναι το μέσα μας. Το βαθειά κρυμμένο εσωτερικό μας, που δεν εμφανίζουμε γιατί δεν θέλουμε οι άλλοι να δούνε την αλήθεια μας. Ζούμε σε μια κοινωνία, σε έναν κόσμο, που αυτή την στιγμή βρίσκεται σε κρίση. Άνθρωποι υποκρίνονται στην ζωή τους για να έχουν δουλειά, για να τους αντέχει η οικογένειά τους, για να περνάνε καλά, για να είναι αποδεχτοί στην κοινωνία. Άλλοι κρύβουν την σεξουαλικότητά τους, άλλοι την αλήθεια τους, άλλοι αυτό που πραγματικά θα ήθελαν να κάνουν στην ζωή τους, τον τρόπο που θα ήθελαν να ζουν. Για εμένα όλα αυτά είναι κρυμμένες Αντιγόνες που φωνάζουν για να βγουν, αλλά κανείς δεν τις ακούει. Η Αντιγόνη είναι μία ηρωίδα, που πήρε την απόφασή της, στήριξε την πράξη της, είπε την αλήθεια της, σε μια κοινωνία, σε έναν περίγυρο, που κρυβόταν πίσω από νόμους και Θεούς. Στάθηκε ακλόνητη σε αυτή της την απόφαση μέχρι το τέλος. Δεν λέω ότι κανείς είναι απαραίτητο να είναι τόσο αποφασισμένος, ή με τέτοια δυναμικότητα, αλλά πιστεύω ότι μπορούμε σιγά σιγά, με μικρές αντιστάσεις, να αρχίσουμε να πιστέψουμε στην αλήθεια μας. Στον πραγματικό μας εαυτό. Να βρούμε την ταυτότητά μας. Να μπορούμε με δύναμη να πούμε το δίκιο με το άδικο, την αλήθεια με το ψέμα, το πραγματικό με το φαντασιακό. Νιώθω ότι έτσι θα μπορέσει ο κόσμος να αναπνεύσει. Να κοιμάται καλύτερα τα βράδια. Πιο ανάλαφρος. Η ζωή είναι πολύ μικρή για να την γεμίζουμε με υποκρισία, φόβο, ανασφάλεια. Η Αντιγόνη σήμερα, λοιπόν, ας γίνει μια κινητήριος δύναμη. Η αρχή για περισσότερη αλήθεια στον εαυτό μας και στους άλλους.
Πως συνομιλούν οι τέχνες μεταξύ τους;
Οι τέχνες, κατά την γνώμη μου, δεν συνομιλούν, συνυπάρχουν. Στέκονται η μία δίπλα στην άλλη και συνυπάρχοντας φτιάχνουν ένα σύνολο πραγμάτων. Χρησιμοποιώ το ρήμα συνυπάρχω, γιατί πιστεύω ότι η «τέχνη» είναι μία. Και μέσα της εμπεριέχει πολλά κομμάτια. Το παζλ που έλεγα… όταν βρεθούν αυτά τα κομμάτια μαζί, με έναν μαγικό τρόπο, αλληλοσυμπληρώνονται. Το ένα γεμίζει το άλλο ή και ακόμα το ένα ακυρώνει το άλλο με στόχο να μείνει η ουσία. Μιλάμε λοιπόν για μια τέχνη που ονομάζεται «Multidisciplinary” στα αγγλικά, και στα ελληνικά «πλουραλιστική». Εμένα, ως πλουραλιστικό καλλιτέχνη, με αφορά άμεσα ο τρόπος αυτός. Έχω σπουδάσει πιάνο, χορό και θέατρο, και μέσα μου όλα αυτά τα κομμάτια ενυπάρχουν. Σκέφτομαι με διάφορους τρόπους, σε διάφορα επίπεδα, και αυτό με ενδιαφέρει πολύ. Σε αυτή την «τριάδα» έρχεται να προστεθεί και το video art με όλες τους τις παραμέτρους (video mapping, textiles, sensors), που για εμένα, είναι το μέλλον του performing. Είναι ένα σημαντικό, πλέον, μέσο της σκηνικής παρουσίασης, παράστασης, κλπ. Η τεχνολογία είναι σημαντικό κομμάτι της ζωής μας, είτε το θέλουμε, είτε όχι.
Πως βλέπετε την πρωτοβουλία του ΥΠΟΑ με τις «Ανοιχτές Πόρτες»; Πόσο μπορεί ουσιαστικά να βοηθήσει τους καλλιτέχνες;
Το άνοιγμα, οι «Ανοιχτές Πόρτες» όπως λέγεται το φεστιβάλ που συμμετέχουμε, είναι κάτι σημαντικό για εμάς. Και νομίζω για όλους τους ανερχόμενους καλλιτέχνες. Σκοπός ενός νέου καλλιτέχνη, και το νέος το εννοώ στην δουλειά του και όχι ηλικιακά, είναι να «φανεί». Να δούνε το έργο του, να κριθεί, να δοκιμαστεί, να πετύχει, να αποτύχει. Όπως και να ‘χει πάντως, να του δοθεί η ευκαιρία της έκθεσης. Όταν, λοιπόν, μας δίνεται η δυνατότητα να δείξουμε το έργο μας, όχι μόνο στην οικογένεια και τους φίλους μας, αλλά σε ένα ευρύτερο κοινό, και σε ένα από τα πιο ωραία θέατρα της πόλης, η χαρά είναι μεγάλη. Έχουμε, έστω και για μία ημέρα, την ευκαιρία να δοκιμαστούμε τόσο στο κοινό, όσο και σε ένα μεγάλο θέατρο όπως είναι το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Δοκιμαζόμαστε ως performers, δημιουργοί, οργανωτές, και κυρίως ως καλλιτέχνες. Κατά την γνώμη μου, λοιπόν, το άνοιγμα στην πόλη, βοηθάει πολύ. Μας φέρνει «εύκολα» και «προστατευμένα» σε άμεση επαφή με το κοινό, ανθρώπους που μπορεί να ενδιαφερθούν για το έργο μας, συναδέλφους, αλλά και με τον ίδιο μας τον εαυτό που δοκιμάζεται σε κάτι μεγαλύτερο απ’ότι έχουμε συνηθίσει. Είναι μια καλή αρχή, και μια ωραία πρωτοβουλία του Υπουργείου Πολιτισμού, και εύχομαι να κρατήσει.
Ποιο είναι το μοντέλο του καλλιτέχνη που ονειρεύεστε;
Να σας πω την αλήθεια έχω σταματήσει να ονειρεύομαι μοντέλα. Αυτό που πιστεύω, όμως, είναι ότι ο καθένας οφείλει να ακολουθεί τον δρόμο του. Τον δρόμο που του λέει το ένστικτό του, οι σκέψεις του. Χτίζω την πορεία μου μέρα με την μέρα. Ονειρεύομαι κομμάτι κομμάτι. Έτσι τα βήματά μου είναι πιο γερά και κάθε φορά ανεβαίνω και ένα σκαλί παραπάνω. Μότο μου είναι η φράση από το ποίημα του Καβάφη: «Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.». Σημασία έχει ο δρόμος και όχι ο προορισμός. Και για να απαντήσω στην ερώτησή σας, αυτός είναι και ο καλλιτέχνης που «ονειρεύομαι». Ο καλλιτέχνης που χτίζει. Που μέρα με την μέρα εργάζεται για αυτό που θέλει να κάνει, να δημιουργήσει. Πιστεύω στους εργάτες της τέχνης και όχι στους εραστές της.
Μόλις επιστρέψατε από το Βέλγιο. Εντυπώσεις;
Μόλις γύρισα από τις Βρυξέλλες όπου για δεύτερη φορά, ως μέλος του IETM, βρέθηκα σε έναν Plenary Meeting. Οι συναντήσεις αυτές είναι μεταξύ καλλιτεχνών, manager, curators και έχουν να κάνουν με την ανταλλαγή εμπειριών, με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη, καθώς και με καλλιτεχνικές συνευρέσεις και συνεργασίες, φυσικά. Οι εντυπώσεις μου είναι μικτές. Το πρώτο πράγμα που παρατήρησα, στην «πρωτεύουσα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι, φυσικά, η οικονομική άνεση, η τάξη, η συνέπεια, η καθαριότητα, και η οργάνωση. Αυτά είναι στοιχεία, που δυστυχώς, όσοι ταξιδεύουμε στο εξωτερικό, παρατηρούμε σε αρκετές πόλεις της Ευρώπης, και μας λυπεί, γιατί στην πόλη μας, στην χώρα μας, πολλά από αυτά τα στοιχεία λείπουν. Θα μου πείτε, αυτό είναι που μας κάνει και ξεχωριστούς, πιο αυθόρμητους και πιο δημιουργικούς, αλλά από την άλλη λίγη παραπάνω οργάνωση δεν θα έβλαπτε πιστεύω. Τουλάχιστον στην καθαριότητα της πόλης μας, και στον σεβασμό των πολιτών μεταξύ τους. Το δεύτερο πράγμα, που παρατήρησα και από την συναναστροφή μου με τους συμμετέχοντες στο συνέδριο, από όλες τις χώρες της Ευρώπης, είναι ότι η οικονομική κρίση δεν είναι μόνο ελληνικό ζήτημα πια. Όλες οι χώρες με τον έναν ή τον άλλο τρόπο βρίσκονται σε κρίση, σε δυσχερείς οικονομικές συνθήκες, και πόσο μάλλον στον πολιτιστικό τομέα. Το συνέδριο είχε βασικό θέμα τον λαϊκισμό στην σημερινή κοινωνία και κατ’ επέκταση στις παραστατικές τέχνες. Είναι απειλή; Χρειάζεται να τον ασπαστούμε; Μπορούμε να τον αλλάξουμε; Οι καλλιτέχνες βρισκόμαστε σε μια ανησυχία, και πολλοί σε μια αμηχανία με το πώς να δράσουν, να αντιδράσουν και πώς να εκφραστούν σε μια περίοδο αναβρασμού και έντονων πολιτικών συνθηκών. Πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια, ίσως και οι επόμενοι μήνες, θα φέρουν έντονες αλλαγές στην κοινωνία. Και, ίσως, όχι απαραίτητα καλές. Όπως και αυτό που όλοι λέγαμε μεταξύ μας στο συνέδριο, «On vera…» – «Θα δούμε…».
Συνεντεύξεις