της Μαρίας Μπούμπα

Αναρωτιέμαι τι μπορεί να είναι αυτό που οδηγεί ένα σκηνοθέτη να επιλέξει ένα λογοτεχνικό κείμενο για να παρουσιάσει σε μία θεατρική σκηνή. Με καθόλου κριτική διάθεση, αντίθετα με μία δόση θαυμασμού και επικρότησης της προσπάθειάς του, αφού αυτό συμπεριλαμβάνει πέρα της σκηνοθεσίας και των υπόλοιπων πρακτικών ζητημάτων, και τη δραματοποίηση ενός κειμένου.

Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Κώστας Παπακωνσταντίνου ανήκει σε αυτή την κατηγορία, που με τις σκηνοθετικές του επιλογές έχει αποδείξει ότι αγαπά τη λογοτεχνία. Οι Χαλασοχώρηδες, το διήγημα του Αλ.Παπαδιαμάντη ανέβηκε με μεγάλη επιτυχία τη θεατρική περίοδο 2012-2013 στο θέατρο Αλκμήνη, το 2013-2014 στο Altera Pars και σε άλλες θεατρικές σκηνές της χώρας το 2015.

Στη συνέχεια επέλεξε τη Μαζώχτρα του Αργύρη Εφταλιώτη, ένα διήγημα που περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Η Μαζώχτρα και άλλες ιστορίες. Ο Βουρκόλακας» του 1900, που παρουσιάστηκε αρχικά το 2015-2016 στο θέατρο Γκλόρια και φέτος επαναλαμβάνεται στο θέατρο 104.

Ο Αργύρης Εφταλιώτης (ψευδώνυμο του Λέσβιου λογοτέχνη Κλέανθη Μιχαηλίδη, 1849-1953) ήταν ένας μορφωμένος νέος που έζησε στην Αγγλία, την Ινδία και τη Γαλλία όπου και πέθανε. Θερμός υποστηρικτής μαζί με τον Αλέξανδρο Πάλλη (με τον οποίο συνεργαζόταν επαγγελματικά) του δημοτικισμού τον οποίο ακολούθησε σε όλα τα κείμενά του. Ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και μεταφραστής, ελάχιστες φορές έχει παρουσιαστεί στη σκηνή με το μοναδικό θεατρικό του έργο να ανεβαίνει μόλις το 2015 (ο Βουρκόλακας σε σκηνοθεσία Γιώργου Λύρα).

Η Μαζώχτρα μας μεταφέρει στην Κρήτη όπου δύο νέοι, διαφορετικών κοινωνικών τάξεων ερωτεύονται. Όταν το αρχοντόπουλο παίρνει το λόγο του πίσω, η φτωχή κοπέλα, η Μαζώχτρα (έτσι ονομάζονται οι γυναίκες που μαζεύουν ελιές ή άλλο αγροτικό προϊόν) προς εκδίκησή της στρέφεται στο ψέμα. Ένα ψέμα που διαδίδεται σε όλο το χωριό, με αποτέλεσμα οι χριστιανοί και οι μουσουλμάνοι κάτοικοι να αλληλοφονεύονται.

Μια παράσταση με μόλις τρεις ηθοποιούς, όπου διατηρείται το γλωσσικό ιδίωμα και το τρίτο πρόσωπο στην αφήγηση, απορρίπτοντας την όποια διασκευή του κειμένου που πιθανόν να το παραποιούσε, σε ένα έργο που θίγει τις σαθρές βάσεις της κοινωνίας ενός χωριού του 1900, που με μεγάλη έρευνα από πλευράς σκηνοθέτη και ηθοποιών μετατρέπεται σε παράσταση, με ελάχιστα σκηνικά μέσα και με ηθοποιούς να εναλλάσσονται σε ρόλους ανθρώπων, ήχων ζώων και φύσης. Και ο Εφταλιώτης, δε χαρίζεται σε ότι αφορά τη φύση: οι έξοχες περιγραφές του για το φυσικό περιβάλλον, μας μεταφέρουν απευθείας στο μικρό αυτό Κρητικό χωριό.

Η εκδίκηση φαίνεται ότι είναι βαθιά ριζωμένη στη ψυχή των ανθρώπων από την αρχαιότητα, και σπέρνει τη δυστυχία και την καταστροφή και αυτό αντικατοπτρίζεται και στο θέατρο: η Μήδεια για μία εκδίκηση θυσιάζει τα ίδια της τα παιδιά, η Ηλέκτρα συνεχώς σκέφτεται και μηχανεύεται την εκδίκηση, στον Τίτο Ανδρόνικο και στον Άμλετ του Σαίξπηρ κυριαρχεί η εκδίκηση και το μίσος, στην Επίσκεψη της γηραιάς κυρίας του Ντύρρενμαντ η εκδίκηση έρχεται μετά από πολλά χρόνια, στην  Τιμωρία χωρίς εκδίκηση του Λόπε ντε Βέγκα η εκδίκηση είναι και η τιμωρία των εραστών.

Η εκδίκηση είναι μέρος της ζωής, της καθημερινότητας είτε μιλάμε για το θεατρικό χώρο είτε για την πραγματική ζωή. Το μίσος, η κοινωνική αδικία, η ερωτική προδοσία, η άδικος χαμός αγαπημένου προσώπου είναι μερικές μόνο αφετηρίες απ’ όπου εξορμά η εκδίκηση ανεξαρτήτου φύλου, ηλικίας, κοινωνικής ή φυλετικής τάξης. Γιατί η εκδίκηση φαίνεται να ηρεμεί παροδικά τη ψυχή του ανθρώπου.

Όμως η εκδίκηση είναι το ένα σκέλος. Το άλλο αφορά την τιμή, την υπόληψη, το οικογενειακό δίκαιο που καταλήγει σε θρησκευτική σύρραξη και αναζωπύρωση παλαιότερης έχθρας. Ο Εφταλιώτης δε θα μπορούσε να τοποθετήσει τη δράση της ιστορίας σε ιδανικότερο μέρος από ένα χωριό της Κρήτης, που αν και κατακριτέα η βεντέτα κρατάει ακόμα, παρά το πέρασμα των χρόνων. Δεν έχει να κάνει με τη μόρφωση και τη λογική, έχει να κάνει αποκλειστικά με το δίκαιο της τιμής.

Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου φαίνεται να αγαπά τα μη θεατρικά κείμενα καθώς μετά τους Χαλασοχώρηδες και την Μαζώχτρα, ήδη σκηνοθετεί και ερμηνεύει στο θέατρο Vault τον Αυτόχειρα του Μιχαήλ Μητσάκη. Και κάνοντας μία παρασπονδία στις θεατρικές του επιλογές για λογοτεχνικά κείμενα, αναμένεται να σκηνοθετήσει το θεατρικό έργο Το σχοινάκι  της Νάντιας Δρακούλα, στο Εθνικό Θέατρο τον Μάιο του 2017.

Η Μαζώχτρα του Αργύρη Εφταλιώτη

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Κώστας Παπακωνσταντίνου

Σκηνικά – Κοστούμια: Ζωή Αρβανίτη

Μουσική: Βασίλης Κουτσιλιέρης

Φωτισμοί: Γιώργος Αγιαννίτης

Βοηθοί σκηνοθέτη: Δήμητρα Μητροπούλου, Χρήστος Χριστόπουλος

Επιμέλεια κίνησης: Μαργαρίτα Τρίκκα

Φωτογραφίες: Νίκος Βαρδακαστάνης

Παίζουν: Νάντια Δαλκυριάδου, Θοδωρής Θεοδωρίδης,  Δημοσθένης  Ξυλαρδιστός

Πληροφορίες

Θέατρο 104, Ευμολπιδών 41, Γκάζι, Τηλ.: 2103455020, 6940290312

Ημέρες & Ώρες: Σάββατο  21.15 και Κυριακή στις 19.00 μέχρι Κυριακή των Βαΐων

Διάρκεια παράστασης: 90 λεπτά

Εισιτήρια: 12€ (γενική είσοδος), 8€ (μειωμένο)