Ο θεατρολόγος Σάββας Κυριακίδης με το podcast «Ο Κόσμος όλος μια Σκηνή» φέρνει στο φως ένα μοναδικό αρχείο με σπάνιες ηχογραφήσεις θεατρικών παραστάσεων των δεκαετιών του 1970 και 1980. Ανασύρει από το αρχείο του συλλέκτη Βασίλη Κυριακίδη εκτενή αποσπάσματα σε πρώτη μετάδοση και ανασυνθέτει τον κόσμο και την εποχή των έργων και του χρόνου παρουσίασής τους με συζητήσεις με καλλιτέχνες και δημιουργούς που είτε συμμετείχαν είτε παρακολούθησαν αυτές τις παραστάσεις.
Το πρώτο podcast ήταν αφιερωμένο στον Σπύρο Ευαγγελάτο και στην Λυσιστράτη του στο Ηρώδειο το 1976,
Ο Σάββας Κυριακίδης, επιμελητής της σειράς και ανηψιός του συλλέκτη, μας μιλάει για τη νέα του αυτή περιπέτεια.
Πως προέκυψε η ιδέα για τα podcast;
Έχοντας στα χέρια μου ένα μοναδικό αρχείο ηχογραφημένων παραστάσεων κυρίως από τη δεκαετία του 1970, που μου παραδόθηκε από τον θείο μου, Βασίλη Κυριακίδη, αναζητούσα τρόπους να το μοιραστώ με το θεατρόφιλο κοινό. Να διευκρινιστεί ότι μιλάμε για μια χρονική περίοδο κατά την οποία δεν υπήρχε κουλτούρα καταγραφής των παραστάσεων, παρά μόνο από το Εθνικό Θέατρο και σε ένα βαθμό από το ΚΘΒΕ. Έτσι, ο Βασίλης Κυριακίδης, περισσότερο εξαιτίας της δικής του αγάπης για το θέατρο και της επιθυμίας του να ακούει ξανά και ξανά παραστάσεις αγαπημένων του ηθοποιών, πήρε την πρωτοβουλία να πηγαίνει με ένα μαγνητόφωνο χειρός στις παραστάσεις αυτές και να τις ηχογραφεί. Το ενδιαφέρον στοιχείο εδώ είναι το εξής: ο ίδιος δεν είχε καμία σχέση με το καλλιτεχνικό περιβάλλον -το επάγγελμά του ήταν αρτοποιός- αλλά εξαιτίας της απίστευτης αγάπης του για το θέατρο (την οποία του είχε καλλιεργήσει ο μεγαλύτερος αδερφός του, Σάββας Κυριακίδης, που σπούδαζε ηθοποιός και δολοφονήθηκε το 1945 στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Μπέργκεν-Μπέλσεν) τον γνώριζαν σχεδόν όλοι οι άνθρωποι του θεάτρου της εποχής. Έτσι, όταν αποφάσιζε να γράψει μια παράσταση, ενημέρωνε τους θιασάρχες και του κρατούσαν μια θέση στην πρώτη σειρά. Εξ ου και το γεγονός ότι το ηχητικό αποτέλεσμα, παρά το ότι προέρχεται από ερασιτεχνική ηχογράφηση σε κασέτα και έχει ηλικία τεσσάρων και πλέον δεκαετιών, είναι τις περισσότερες φορές πολύ καλύτερο από το αναμενόμενο. Για να επιστρέψω στο ερώτημά σας, όντας εγώ ο ίδιος φανατικός ακροατής podcast, μετά από μια επικοινωνία με τον Σταύρο Θεοδωράκη, καταλήξαμε ότι θα είχε ένα ιστορικό, και όχι μόνο, ενδιαφέρον να αναδείξουμε μέρη αυτού του αρχείου, κάνοντας έτσι μια αναδρομή στην καλλιτεχνική ιστορία της θεατρικής Ελλάδας του 1970. Έτσι αποφασίσαμε να κάνουμε αυτή τη σειρά, με τίτλο “Ο Κόσμος όλος μια σκηνή”, που ανεβαίνει στην πλατφόρμα του Pod.gr
Η συλλογή του θείου σας πόσες και τι είδους ηχογραφήσεις περιλαμβάνει;
Το υλικό είναι περίπου 100 παραστάσεις από τη δεκαετία του 1970 και τα πρώτα έτη της δεκαετίας του 1980. Κάποιες από αυτές είναι παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου και ως εκ τούτου, όπως ανέφερα, είναι ηχογραφημένες από το ΕΘ. Υπάρχουν όμως περί τις 50 με 60 ηχογραφήσεις που είναι εξαιρετικά σπάνιες, και εξ όσων γνωρίζω, κάποιες από αυτές μοναδικές. Έργα από όλη τη γκάμα του ρεπερτορίου, ελληνικά και ξένα, αρχαίο δράμα, κλασικά και σύγχρονα. Με ηθοποιούς όπως οι Κατίνα Παξινού, Αλέξης Μινωτής, Μάνος Κατράκης, Μελίνα Μερκούρη, Δημήτρης Χορν και σκηνοθεσίες των Σπύρου Ευαγγελάτου, Γιώργου Μιχαηλίδη, Μίνου Βολανάκη, Τάκη Μουζενίδη, κα. Αποσπάσματα από περίπου 10 από αυτές θα παρουσιάσουμε στο podcast. Κριτήριο για την επιλογή των δέκα πρώτων ηχογραφήσεων είναι η πολυφωνία των συντελεστών (θα ακουστούν παραστάσεις με διαφορετικούς πρωταγωνιστές, σκηνοθέτες, έργα), η ίδια η ποιότητα της ηχογράφησης και η δυνατότητα επικοινωνίας με ζώντες συντελεστές (ας μην ξεχνάμε ότι έχουν περάσει περισσότερα από 40 χρόνια από την τελευταία κασέτα αυτού του αρχείου).
Ποια ήταν η σχέση του με τους θιάσους και τους μεγάλους πρωταγωνιστές και πόσο επηρέασε και εσάς;
Οι καλλιτέχνες της εποχής γνώριζαν και αγαπούσαν αυτόν τον «αυθεντικό θεατρόφιλο με το κασετοφωνάκι». Ακόμη και σήμερα, που συνομιλώ με κάποιους από εκείνους τους ηθοποιούς, θα μου αναφέρουν ότι θυμούνται τη χαρακτηριστική μορφή του. Υπήρχαν δε και περιπτώσεις ηθοποιών με τους οποίους είχε προσωπική γνωριμία και θα μπορούσα να πω φιλία, όπως ο Κατράκης, ο Μινωτής, η Παξινού, η Λαμπέτη, ο Χορν. Μάλιστα, όλοι τον περίμεναν στα καμαρίνια, μετά το τέλος των παραστάσεων, για να συνομιλήσουν, καθώς ο θείος μου μετέφερε την γνώμη του «μέσου θεατή», του μη ειδικού, που, φυσικά, συν τω χρόνω, είχε γίνει ειδικός από την εμπειρία. Μιλάμε για έναν άνθρωπο που έβλεπε συστηματικά θέατρο από το 1932 όταν άνοιξε το Εθνικό (είχε γεννηθεί το 1926) μέχρι σχεδόν το τέλος της ζωής του, στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας. Υπολογίζω πρόχειρα ότι είχε δει περισσότερες από 2000 θεατρικές παραστάσεις καθώς και πολλές όπερες, τις οποίες επίσης παρακολουθούσε συστηματικά (σε Ελλάδα και εξωτερικό). Σε ό,τι αφορά την προσωπική μου εμπλοκή με το θέατρο, νομίζω ότι αυτή η αγάπη του θείου μου και το γεγονός ότι με έπαιρνε μαζί του από πολύ μικρή ηλικία σε παραστάσεις (ενηλίκων εκείνη την εποχή) υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την επαγγελματική μου πορεία.
Γιατί επιλέξατε τη Λυσιστράτη για το πρώτο podcast;
Η Λυσιστράτη επιλέχθηκε, κατ’ αρχάς, γιατί στην επικοινωνία μου με τους συντελεστές της που ζουν σήμερα, διαπίστωσα ότι πρόκειται για μοναδική ηχογράφηση. Παράλληλα, η παράσταση θεωρείται σημείο αναφοράς για την ιστορία της αριστοφανικής κωμωδίας και η ηχογράφηση αναδεικνύει την ζωντάνια, τη δυναμική και την ποιότητά της. Πρόκειται για μια από τις ωραιότερες σκηνοθεσίες του Σπύρου Ευαγγελάτου και μια καταπληκτική στιγμή μιας γενιάς νέων τότε καλλιτεχνών που στην πορεία έκαναν σπουδαία πράγματα στο θέατρο.
Ποια είναι η σημασία ενός τέτοιου αρχείου και τι σημαίνει η φύλαξη και η ευθύνη του; Πόσο ενδιαφέρον είναι για τις νεότερες γενιές και πόσο μπορούν (και σε τι) να επωφεληθούν;
Εκτιμώ ότι πρόκειται για σημαντικό αρχείο, πρώτα απ΄ όλα εξαιτίας της σπανιότητας αλλά και της ποιότητας των περισσότερων παραστάσεων. Γι’ αυτό το λόγο θα ήθελα να διερευνήσω και με ποιους άλλους τρόπους θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για τη μελέτη του θεάτρου και όχι μόνο. Να αναφέρω ότι αποσπάσματά του έχουν δοθεί για τις εκδόσεις τριών δίσκων-αφιερωμάτων στον Μάνο Κατράκη, την Κατίνα Παξινού και την Έλλη Λαμπέτη, ενώ ολόκληρη η παράσταση των Τρωάδων του Τσαρούχη κυκλοφόρησε σε cd από το περιοδικό Λέξη, μετά από παραχώρηση της ηχογράφησης από τον θείο μου. Πιστεύω επίσης ότι κάθε γενιά έχει να μάθει πολλά ακούγοντας το υλικό αυτό, τόσο για την ίδια την ποιότητα των ηθοποιών και των παραστάσεων που καταγράφονται, όσο και για την εξέλιξη του θεάτρου, που ναι μεν είναι θνησιγενές αλλά παράλληλα δημιουργεί μέσα από τη συνέχεια του μια παράδοση που είναι καλό να γνωρίζουμε, ακόμη και αν προτιθέμεθα να την αμφισβητήσουμε ή να την ανατρέψουμε.
Ακούστε το podcast εδώ: https://pod.gr/o-kosmos-olos-mia-skini/
Συνεντεύξεις