Ποια αίσθηση σας δημιουργεί η σκηνή; Ποιο είναι το βασικό σας συναίσθημα; Έχει διαφορά αν είστε σε μικρή ή σε μεγάλη σκηνή;

Ας αρχίσουμε από αυτό. Δεν έχει καμία διαφορά αν είσαι σε μικρή σκηνή ή σε μεγάλη σκηνή, ούτε αν είσαι στον δρόμο, ούτε αν είσαι σε ιταλική σκηνή. Καμία διαφορά! Η θεατρική πράξη συμβαίνει από τη στιγμή που κάποιος δρα και κάποιος κοιτάζει αυτόν που δρα. Άπαξ και συμβεί αυτό, έχουμε θεατρική πράξη. Μπορεί να συμβεί οπουδήποτε. Τώρα, ποια είναι η αίσθηση που έχω όταν είμαι πάνω στην σκηνή… Τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια, -γιατί αυτό δεν ήταν έτσι ανέκαθεν-, είναι η αίσθηση μιας μεγάλης άνεσης, σαν να είμαι στο σπίτι μου, και μιας μεγάλης χαράς. Όμως, αυτό δεν προϋποθέτει σε καμία περίπτωση, ότι η ενεργειακή συνθήκη μου είναι ίδια με αυτή που έχω όταν είμαι στο σπίτι μου. Το τεράστιο βήμα που κάνει ένας ηθοποιός, ένας άνθρωπος, να αποσπαστεί από το σύνολο και να γίνει μονάδα και να περάσει από την μία πλευρά στην άλλη πλευρά, δηλαδή να κάνει αυτό το βήμα από τα καθίσματα στην σκηνή, όσο απλό κι αν φαίνεται, είναι τερατώδες. Και οφείλει να έχει συνείδηση ότι είναι ένα τερατώδες βήμα. Δεν μπορεί να είναι ο ίδιος, δεν δικαιούται να είναι ο ίδιος, όπως είναι στην καθημερινή του ζωή. Η ενέργειά του είναι διαφορετική, το νευρικό του σύστημα πυκνώνει και οργανώνεται διαφορετικά, έχει κάτι πολύ συγκεκριμένο να κάνει και το κάνει με πολύ μεγάλη χαρά, χωρίς κανένα βάσανο και χωρίς καμία καταπίεση. Διότι δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι υπάρχει η μεγάλη χαρά της δημιουργίας την οποία εμείς οι ηθοποιοί έχουμε την τύχη να την ζούμε κάθε μέρα.

Τι απολαμβάνετε περισσότερο κατά την διάρκεια των προβών;

Αυτό που πραγματικά μ’ αρέσει και απολαμβάνω είναι η προετοιμασία που κάνω για την πρόβα στην κουζίνα του σπιτιού μου. Διαβάζω στην κουζίνα του σπιτιού μου, ο φωταγωγός έχει ακούσει εκατοντάδες έργα, διαβάζω φωναχτά, διαβάζω νύχτα και είναι οι πιο αγαπημένες μου ώρες. Και νομίζω και η πιο σημαντική μου μελέτη. Εκεί τολμάω πολλά, εκεί ψάχνω πολλά πράγματα και την επόμενη μέρα, στην πρόβα πια, αν βρω χώρο να τα εντάξω, τα εντάσσω. Και βλέπω κατά πόσο ισχύουν ή όχι και μετά φτου και πάλι απ’ την αρχή.

Λέγεται ότι η πρόβα είναι πιο σημαντική από την παράσταση πολλές φορές. Αυτό ισχύει;

Δεν ξέρω. Δεν μπορώ να μιλήσω για όλους. Η πρόβα έχει την δική της αξία. Η πρόβα είναι διαδικασία. Η παράσταση είναι παράσταση. Στην πρόβα έχεις τη δυνατότητα να ψάξεις, να γυρίσεις πίσω, να ξανακάνεις, να επαναλάβεις, γι’ αυτό και είναι πρόβα. Και απαιτείται η διαδικασία της πρόβας για να δημιουργηθεί η παράσταση. Η παράσταση όμως είναι άλλο πράγμα. Και βεβαίως μπορεί να έχεις πολλά στοιχεία ως ηθοποιός, αλλά σε καμία περίπτωση η προετοιμασία σου για την πρόβα δεν είναι ίδια με την προετοιμασία σου για την παράσταση. Πάλι θα μιλήσω για την ενέργεια, πάλι θα μιλήσω για το πώς οργανώνεται το σύστημα. Όταν έχω μία πρόβα πρωινή μπορεί να σηκωθώ να πιω τον καφέ μου και να πάω κατευθείαν στην πρόβα. Όταν έχω μια παράσταση, η προετοιμασία μου για την παράσταση αρχίζει δυόμιση ώρες πριν.

Ποια είναι η προετοιμασία σας για την παράσταση; Είτε σωματικά, είτε ψυχικά;

Καταρχήν δεν υπάρχει ψυχική προετοιμασία. Τουλάχιστον στη δική μου περίπτωση, – γιατί εγώ μπορώ να μιλήσω μόνο για τον εαυτό μου και για κανένα άλλον -, η παράσταση με απασχολεί εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. Όλη την ημέρα, ανεξάρτητα με το τι κάνω, ανεξάρτητα με το αν θα είμαι σε μια άλλη πρόβα, ανεξάρτητα αν θα φάω με φίλους μου, ανεξάρτητα αν θα είμαι μόνη μου και θα έχω την ελευθερία να διαβάσω ένα βιβλίο, υπάρχει ένα κομμάτι του μυαλού μου το οποίο παραμένει πάντα στην παράσταση. Είτε σε μια πιο χαλαρή στιγμή να ξαναθυμηθώ κάτι, ή ακόμα πιο επισταμένως να ξαναδώ την παράσταση η οποία συνέβη και να την επεξεργαστώ με την άνεση ενός χρόνου που έχει περάσει, να δω τι λειτούργησε καλύτερα ή χειρότερα. Γιατί στην παράσταση έχω πάντα απόλυτη επίγνωση και του εαυτού μου και του κοινού και αυτού που με περιβάλει, είτε είναι συμπαίκτες είτε είναι οτιδήποτε. Δεν είναι ότι είμαι σε μια κατάσταση και μόλις η κατάσταση αυτή παύει να υπάρχει σταματάω κι εγώ. Όχι, όχι. Απόλυτο έλεγχο. Απόλυτο. Αυτό, λοιπόν, καταγράφεται στην μνήμη μου, και με τα χρόνια, επειδή κάνω και μια προσπάθεια, προσπαθώ να καταγράφεται όσο το δυνατόν με περισσότερες λεπτομέρειες. Γι’ αυτό και μπορώ εύκολα να διορθώσω πράγματα. Οπότε η παράσταση υπάρχει σαν ερέθισμα εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. Η προετοιμασία έχει να κάνει με τον χρόνο που σταματάει να είναι ο χρόνος της καθημερινής ζωής και αρχίζεις να ετοιμάζεσαι για την δουλειά σου. Θα μπω σε μια άλλη συνθήκη. Όταν θα φτάσω στο θέατρο θα κάνω ένα σωματικό training, ανάλογα και με την παράσταση και ανάλογα με τις απαιτήσεις. Πάντα, όμως, ένα μικρό training θα ήθελα να το κάνω. Μου αρέσει να το κάνω. Στεναχωριέμαι όταν το κάνω μόνη μου, γιατί η έννοια του training, κατά γνώμη μου, δεν έχει για να κάνεις κάτι στο σώμα σου, δεν είσαι άλογο ιπποδρόμου να τρέχεις για να ζεσταθείς. Η έννοια του training είναι πιο κοινή διαδικασία. Μαθαίνεις τις ανάσες του άλλου, αυτό θεωρώ ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό, παρά το γεγονός, ότι πολύ λίγες φορές μου έχει τύχει να το κάνω και με άλλους. Δένεται έτσι ένα σύνολο ανθρώπων το οποίο δεν γνωρίζεται μεταξύ του και που οφείλει να γνωριστεί σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, είτε παραμείνουν φίλοι είτε όχι, αυτό δεν έχει να κάνει, για τον απλούστατο λόγο ότι πρέπει να συγχρονιστούν σε μερικά πράγματα εάν θέλουν να παράξουν ένα κοινό αποτέλεσμα. Γίνεται η παράσταση, και μετά την παράσταση επίσης χρειάζομαι χρόνο. Όχι τίποτα φοβερά πράγματα. Θέλεις έναν χρόνο πριν και μετά. Είναι πάλι το ίδιο πράγμα που σου είπα και πριν. Είναι τερατώδες αυτό το βήμα. Πρέπει να έχουμε συνείδηση αυτού που κάνουμε. Δεν μπορείς να το κάνεις με ελαφρότητα. Σαν να μην συμβαίνει τίποτα. Πρέπει να είσαι αδιαπραγμάτευτος στη σκηνή. Στην ζωή γιατί να είσαι αδιαπραγμάτευτος; Πρέπει να είσαι απόλυτα διαπραγματεύσιμος και σε όλα τα επίπεδα. Στην σκηνή όμως όχι.

«Amor» σε σκηνοθεσία του Θόδωρου Τερζόπουλου. Είστε πολύ ώρα σε μια σταθερή έκφραση. Πώς το κάνατε;

Η έκφραση αυτή ήταν επιλογή. Πάλι έχει να κάνει με την πειθαρχία του νευρικού σου συστήματος. Ο ηθοποιός, κατά την γνώμη μου, οφείλει να ελέγχει το νευρικό του σύστημα διαρκώς. Είναι μια δουλειά απαιτητική, είναι μια δουλειά πάρα πολύ δύσκολη, είναι μια δουλειά όπου το προϊόν είναι ο ίδιος. Και νομίζω ότι, αν ειλικρινά δεν μπορεί να πειθαρχήσει και να ελέγξει το νευρικό του σύστημα, θα έχει πολύ συχνά σπασίματα. Αυτό δεν είναι καθόλου βοηθητικό. Διότι αυτά τα σπασίματα του νευρικού συστήματος, τις περισσότερες φορές είναι εκδηλώσεις ήττας. Ή εκλαμβάνονται ως τέτοιες. Το λέω γιατί κάπως έτσι τα αντιλαμβανόμουνα μικρή, απέφευγα να πέσω σ’ αυτές τις παγίδες.  Το θυμάμαι αλλά και τώρα, το βλέπω από τα νεότερα παιδιά, που βρίσκομαι σε θιάσους. Κλάματα, κλπ. Όχι, όχι, η δουλειά μας είναι πολύ σκληρή. Και όταν μιλάω ότι εκλαμβάνεται σαν ήττα, χρεώνει μετά ο ίδιος ο ηθοποιός τον εαυτό του μία ήττα. Μικρή ή μεγάλη, δεν έχει σημασία. Θεωρώ, λοιπόν, πολύ άδικο, για εμάς που εκτιθέμεθα σε τέτοιο βαθμό και μπαίνουμε σε τόσα ρίσκο να φορτώνουμε τους εαυτούς μας και με μικρές ή μεγαλύτερες ήττες μέσα στην δουλειά, ενώ με μία άλλη συγκρότηση μπορούμε να αποφεύγουμε τέτοιες παγίδες. Με αυτή, λοιπόν, τη λογική, ακόμα και αν έχω ζητήματα, δεν τα κοινωνώ, διότι όταν αρχίζεις και μιλάς για ένα θέμα γίνεται πιο σημαντικό από το αντικείμενο. Υπάρχει μια τάση στους ηθοποιούς να μιλάνε πολύ για το γύρω γύρω και όχι για το αντικείμενο. Εμένα δεν μου αρέσει αυτό. Έτσι, λοιπόν, γνωρίζοντας πιο είναι το αντικείμενό σου, ακόμα κι αν έχεις τα οποιαδήποτε θέματα, γιατί όλα είναι ανθρώπινα, εγώ τουλάχιστον θα πάρω τον χρόνο μου, μόνη μου, και θα το πάω καβάλα το πρόβλημα. Άλλωστε, για εμένα το πιο σημαντικό είναι να υπάρχω στη σκηνή. Με όποιο κόστος. Εκεί είναι η μεγάλη μου ελευθερία. Εκεί είναι η αναμέτρησή μου με κάτι άγνωστο και πολύ γοητευτικό. Εμένα με γοητεύει η σκηνή, όχι το παρασκήνιο. Λυπάμαι. Η σκηνή είναι αυτή που με γοητεύει, η παράσταση είναι αυτή που με γοητεύει, η παράσταση είναι αυτή που με κρατάει σε μια οργάνωση και σε μία καλή αίσθηση και στην υπόλοιπη ζωή μου. Η ύπαρξή μου στην σκηνή είναι ότι πιο γοητευτικό μπορεί να μου συμβεί.

Έχετε συνεργαστεί με πολλούς σκηνοθέτες και πολύ σημαντικούς. Η σχέση με τον σκηνοθέτη χρειάζεται  να είναι και σχέση ζωής για να λειτουργήσει ή είναι ανεξάρτητη;

Οφείλει να είναι ανεξάρτητη! Αλίμονο! Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό να είναι ξεκάθαρα τα πράγματα. Κάθε φορά που μπερδεύονται τα πράγματα, περισσότερο δημιουργούνται προβλήματα παρά λύνονται προβλήματα. Και οφείλω να πω ότι με κάποιους σκηνοθέτες αισθάνομαι και μια μεγαλύτερη ανθρώπινη έλξη, αλλά αυτό δεν αφήνω τον εαυτό μου να το εμπλέξει την περίοδο της συνεργασίας. Δηλαδή προτιμώ με έναν αγαπημένο μου σκηνοθέτη, να τον δω όταν δουλεύω με κάποιον άλλον, παρά να βγω και να φάω την εποχή που δουλεύουμε μαζί. Διότι η σχέση μας είναι άλλη. Και οφείλω να την συντηρήσω και να την προστατέψω ως την σχέση του σκηνοθέτη με τον ηθοποιό. Δεν μου αρέσει να μπλέκω τα πράγματα. Χάνω εγώ η ίδια. Ίσως άλλοι να έχουν μεγαλύτερη ευκολία σ’ αυτό. Εγώ νιώθω σαν να χάνω τα όρια. Γιατί μιλάω για όρια; Γιατί πιστεύω ότι ο κάθε ένας σε ένα σύνολο ανθρώπων, για να μην το ονομάσω θίασο, οφείλει να γνωρίζει πια ακριβώς είναι η θέση του. Ούτε πιο λίγο, ούτε πιο πολύ. Οφείλει να γνωρίζει πια είναι η θέση του στη συγκεκριμένη συνθήκη. Και έτσι να συμπεριφέρεται. Τότε τα πράγματα είναι πολύ καθαρά. Και τότε συνήθως δεν υπάρχουν προβλήματα. Τα προβλήματα δημιουργούνται όταν υπάρχουν και παραφυάδες περίεργες. Οι οποίες αλλοιώνουνε τη βασική κατεύθυνση της συνθήκης. Αν, παραδείγματος χάριν, και πολλές φορές επιδιώκουμε, να έχουμε μια φιλική συνάντηση με τον Θόδωρο Τερζόπουλο, δεν θα πάω σε μια περίοδο που δουλεύω μαζί του. Βλεπόμαστε στο θέατρο, μιλάμε, λέμε, αλλά είναι τελείως διαφορετικό το να βγεις, να φας, να κουβεντιάσεις για άλλα πράγματα. Ακόμα και κατ’ εξαίρεσιν αν συμβεί, είμαι alert.

Είστε πολύ οργανωμένη στη δουλειά σας. Είστε το ίδιο και στην καθημερινότητά σας; Ακολουθείτε κάποια τελετουργία;

Δεν θεωρώ ότι η δουλειά είναι τελετουργία. Η δουλειά έχει έναν βαθμό οργάνωσης. Και η ζωή μου έχει έναν βαθμό οργάνωσης όπως και κάθε ζωή οφείλει να έχει. Δεν νομίζω ότι άνθρωποι τελείως χύμα μπορούν να είναι αποτελεσματικοί. Νομίζω ότι όλοι μας οργανώνουμε τη ζωή μας προκειμένου να είμαστε αποτελεσματικοί σε αυτά που μας ζητούνται να κάνουμε. Εξάλλου, όταν λέμε ότι κάποιος είναι επαγγελματίας, δηλαδή ζει από αυτή την δουλειά, οφείλει να είναι αποτελεσματικός και οφείλει τη ζωή του, αν όχι να την υποτάσσει, να τη βάζει σε μια παραλληλία με την αποτελεσματικότητα που του ζητιέται. Τώρα στη δική μου περίπτωση, επειδή τα τελευταία χρόνια δουλεύω πάρα πολύ, κατ’ επιλογήν και από ανάγκη, η καθημερινή μου ζωή έχει πολύ μικρότερο ενδιαφέρον και ο χρόνος, ο προσωπικός μου χρόνος, αφιερώνεται περισσότερο στον χρόνο της εργασίας μου παρά σε οτιδήποτε άλλο. Αυτό δεν σημαίνει ούτε ότι δεν παρακολουθώ, ούτε ότι δεν συμμετέχω, ούτε ότι δεν ενημερώνομαι. Αντιθέτως. Όμως έχω μία αρκετά μοναχική ζωή που με κάνει να νιώθω ότι δεν ξοδεύομαι. Γιατί νιώθω ότι μεγαλώνοντας δεν έχω και πολλά αποθέματα. Δεν μπορώ να ξοδεύω αυτό που έχω. Πρέπει να το φροντίσω.

Πόσο σας επηρεάζει η σημερινή κοινωνική συνθήκη της Ελλάδας;

Καταρχήν είμαι από τους τυχερούς ηθοποιούς, αλλά δεν μου ήρθε δώρο εξ ουρανού. Είναι κάτι το οποίο το κυνήγησα, επιδίωξα. Έχω απασχόληση. Επαγγελματική απασχόληση. Δυστυχώς όμως αισθάνομαι ένα απόλυτο αδιέξοδο. Και όχι λόγω του κοινότοπου της κρίσης, κλπ. Αισθάνομαι ένα μεγάλο αδιέξοδο διότι σ’ αυτά τα χρόνια της κρίσης και όσο αυτή βαθαίνει, τόσο βγαίνει στην επιφάνεια η παθογένεια αυτής της κοινωνίας. Και νιώθω παντελώς ανίκανη να την αντιμετωπίσω. Αυτή η παθογένεια έχει να κάνει με την παιδεία μας, έχει να κάνει με τη δικιά μας γενιά, με τη δικιά σας γενιά, που είναι σε ένα λοξό δρόμο. Ο κανιβαλισμός ο οποίος εμφανίζεται σε αυτή τη γενιά. Η έλλειψη αρχών. Η κατάργηση οποιασδήποτε ηθικής τάξης. Η απαξίωση οποιασδήποτε ιεραρχίας. Η άρνηση οποιουδήποτε σεβασμού στους θεσμούς. Όλα αυτά θα τα βρούμε πολύ σύντομα μπροστά μας. Εγώ το αισθάνομαι ήδη πάρα πολύ και δεν μπορώ να κάνω κάτι. Ενώ είμαι εξαιρετικά μαχητική σε άλλες στιγμές αυτή τη φορά έχω σηκώσει τα χέρια μου. Είναι μια γενική αίσθηση που με κάνει να νιώθω κάποιες στιγμές σαν να μην μπορώ να αναπνεύσω. Σαν να μην μπορώ να πω τι είναι αυτό που με πνίγει. Και πολλές φορές αισθάνομαι ότι αν με κρέμαγαν ανάποδα και μου έλεγαν: «Ρε παιδί μου τι θέλεις να κάνεις;», θα έλεγα: «Να φύγω!». Το για πού, πώς, γιατί… Αυτή η έννοια της φυγής που έχεις, σαν να είσαι σε ένα πράγμα και γυρίζεις γύρω γύρω. Όμως αυτό δεν με εμποδίζει να πηγαίνω στην δουλειά μου ανάλαφρη. Δεν έχω αγωνία στην δουλειά μου.

Τι εύχεστε;

Τι εύχομαι; Εύχομαι οι πολύ κοντινοί μου άνθρωποι να είναι καλά στην υγεία τους. Τίποτα άλλο. Τι μπορώ άλλο να ευχηθώ;

Συνεντεύξεις