Ωκεανός. Μια συνάντηση με την Εύη Προύσαλη και τον Γιώργο Σαχίνη

Ωκεανός. Λίγα μέτρα και όμως μπορεί να είναι ένας ωκεανός για τους ανθρώπους. Απελπισίας, Ντροπής, Αγωνίας, Ελπίδας. Ο λόγος για τη σπονδυλωτή, περιπατητική παράσταση και performance εν πλω, με εικαστική εγκατάσταση, πρωτότυπη μουσική και τραγούδια που παρουσιάζεται από την ομάδα Όχι Παίζουμε / UrbanDig Project στις 14 & 15 Σεπτεμβρίου στον μόλο της Πλάκας και στη Σπιναλόγκα στο πλαίσιο του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα Ένας Πολιτισμός» που φέτος είναι αφιερωμένο στα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή.

Η ιδέα για την παράσταση, τα κείμενα και η δραματουργία ανήκουν στην Εύη Προύσαλη και η σκηνοθεσία είναι του Γιώργου Σαχίνη. Το Greek Play Project είχε τη χαρά να συνομιλήσει μαζί τους.

 

 

Πώς προέκυψε η ανάγκη δημιουργίας της παράστασης Ωκεανός;

Εύη Προύσαλη: Η παράσταση εντάσσεται στο πλαίσιο εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ο πατέρας μου γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και η οικογένεια της μητέρας μου κατάγεται από το Αϊδίνη της Μικράς Ασίας, συνεπώς η καταγωγή μου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη  με την ιστορία της Μικρασίας, αν και οι δικοί μου ήρθαν στην Αθήνα το 1932. Ωστόσο, 20 χρόνια πριν είχα ασχοληθεί με το θέμα, δημιουργώντας ένα Λεύκωμα για τα 80 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, με τίτλο «Τα Προσφυγικά σπίτια της Νίκαιας» (Εκδόσεις Λιβάνη, 2002), με σκοπό να αποτυπωθεί η ζωή και η εξέλιξη των προσφύγων της Νίκαιας, μιας από τις μεγαλύτερες προσφυγουπόλεις της Ελλάδας.

Η ανάγκη να ασχοληθώ ξανά με το μείζον αυτό θέμα ήταν για μένα επιτακτική. Αυτή τη φορά, η ιδέα μου ήταν να διερευνήσω το φαινόμενο των Λοιμοκαθαρτηρίων που στήθηκαν πρόχειρα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, για να εγκατασταθούν εκεί οι πρόσφυγες που είτε ασθενούσαν ήδη είτε είχαν ασθενήσει με διάφορες μεταδοτικές ασθένειες κατά τη μεταφορά τους και το συνωστισμό που επικρατούσε στα πλοία  για την Ελλάδα. Πρόκειται για μια πρακτική που ισχύει μέχρι σήμερα, καθώς και οι σύγχρονοι πρόσφυγες περνούν τις ίδιες διαδικασίες «κάθαρσης». Συνεπώς, το θέμα αυτό απηχεί και σύγχρονες διαχειριστικές και πολιτικές πρακτικές, οι οποίες, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να αναδειχθούν.

 

Τι υλικό χρησιμοποιήσατε για τη σύνθεση και τη συγγραφή του κειμένου της παράστασης; 

Εύη Προύσαλη: Το κείμενο της παράστασης αποτελείται από πρωτότυπα κείμενα δικά μου, τα οποία διαρθώνονται σε 14 σκηνές. Πρόκειται δηλαδή για ένα σπονδυλωτό έργο, στο οποίο γίνεται προσπάθεια να υπάρξουν πολλαπλές οπτικές –κοινωνικές, πολιτικές, ατομική ευθύνη του κάθε πολίτη- πάνω στο ζήτημα του βίαιου εκπατρισμού των προσφύγων της Μ. Ασίας, αλλά και των σύγχρονων προσφύγων, και της τοποθέτησής τους σε έναν τόπο αποκομμένο από την υπειρωτική γη, έναν τόπο λοιμοκαθαρτηρίου.

Επίσης, αντλήθηκε υλικό από πραγματικές μαρτυρίες για τις συνθήκες διαβίωσης στα λοιμοκαθαρτήρια, για τους χιλιάδες θανάτους εκεί, που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, υλικό από άρθρα των σημαντικότερων εφημερίδων της εποχής του 1922, από το οποίο προκύπτουν αφενός η πολιτική διαχείριση του ζητήματος και τα συμφέροντα που εξυπηρετούνταν, αφετέρου η κοινωνική πρόσληψη του φαινομένου «πρόσφυγας», από όπου και αναδεικνύονται παρόμοιες συμπεριφορές με το σήμερα, τις οποίες ο «πολιτισμός» των 100 χρόνων που μεσολάβησαν δεν κατόρθωσε, δυστυχώς, να εξαλείψει!

Σε μία σκηνή, μάλιστα, επεδίωξα να αφήσω τα πολιτικά άρθρα των εφημερίδων να «συνομιλήσουν» μόνα τους, δημιουργώντας έναν διάλογο μεταξύ τους. Η σκηνή αυτή ονομάζεται «Τις Πταίει;» – τίτλος άρθρου της εφημερίδας Καθημερινή της εποχής- η οποία αναφέρεται στα πολιτικά αίτια της Μικρασιατικής Καταστροφής. Εκεί, αναδεικνύονται, νομίζω, τα παγκόσμια παιχνίδια στην πολιτική σκακιέρα, τα οποία συνεχίζονται μέχρι σήμερα, δημιουργώντας στρατιές προσφύγων ανά τον κόσμο από πολέμους «τεχνητούς», μέχρι και τη σημερινή ελληνο-τουρκική «κρίση», που 100 χρόνια μετά αξιοποιείται ακόμα ως μέσο κοινωνικής και πολιτικής πίεσης.

Κάποιες άλλες σκηνές, είναι πιο ποιητικές και διαδραματίζονται, εν πλω, προς τη Σπιναλόγκα, αλλά και σε διαδρομές πάνω στο νησί, οι οποίες και αναφέρονται σε πιο προσωπικές ιστορίες, πάλι όμως μέσα από ένα πρίσμα γενικό, συμπεριληπτικό και των σύγχρονων προσφύγων και καθόλου συναισθηματικό. Προσπάθησα επιμελώς να αποφύγω κάθε συναισθηματισμό!

Γενικώς, το κείμενο δεν έχει συγκεκριμένους χαρακτήρες/πρόσωπα, αλλά κυρίως δημιουργεί καταστάσεις και συνθήκες μέσα στις οποίες μπορούν να δράσουν και να μιλήσουν τα πρόσωπα.

Ο λόγος  μοιράστηκε από κει και πέρα στους ηθοποιούς/performers από τον σκηνοθέτη μας Γιώργο Σαχίνη, ο οποίος με πολύ έμπνευση προσέγγισε το κείμενο.