Η Σοφία Βγενοπούλου είναι σκηνοθέτις και υπεύθυνη του Μικρού Εθνικού. Τη συναντήσαμε και εγκαινιάσαμε τη νέα μας σειρά συνεντεύξεων που είναι αφιερωμένη στο θέατρο για παιδιά και τους δημιουργούς του.
Ποια ήταν η πρώτη παράσταση που είδες όταν ήσουν παιδί;
Νομίζω ότι ήταν μια καλοκαιρινή παράσταση της Άλικης με τον Δάνη Κατρανίδη στο πλάι της, τον οποίο και ερωτεύτηκα παράφορα και πέρασα όλο το υπόλοιπο καλοκαίρι να ονειρεύομαι ότι θα μεγαλώσω λίγο και μια μέρα θα τον συναντήσω κάπου στην Αθήνα τυχαία… ζούσα στην Πάτρα, με ελάχιστες ευκαιρίες να δω θέατρο και ερχόμουν στην Αθήνα στην θεία μου, η οποία κανόνιζε μεγάλη έξοδο στο θέατρο και μετά στην «Σόνια» στην Αλεξάνδρας για μακαρόνια ναπολιτέν… μεγάλη ζωή και μεγάλες μέρες… Περίπου την ίδια εποχή είδα και το πρώτο μου θέατρο στην Πάτρα, το Ποιος φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ με Καρέζη-Καζάκο. Δεν ξέρω αν κατάλαβα τίποτα, αλλά μου έχει μείνει η αίσθηση που μου δημιούργησε, είχα μείνει άφωνη…
Πώς και πότε άρχισε να σε ενδιαφέρει και επαγγελματικά ο κόσμος του παιδικού θεάτρου;
Από παιδί και απολύτως από μια φυσική μου ανάγκη, περνούσα τις ώρες μου φτιάχνοντας μικρά δρώμενα στο σαλόνι μας και μετά στο καρναβάλι της Πάτρας. Μάλλον έμεινε ένα παράπονο μέσα μου που δεν μπόρεσα να κάνω κανονικό θέατρο σε μια ομάδα, δεν υπήρχε κάτι τέτοιο στην πόλη μου, φανταστείτε ότι όταν πια ήρθε η Μάγια Λυμπεροπούλου στο ΔΗΠΕΘΕ στην Πάτρα, τότε κάπως πήρε τα πάνω της και η ερασιτεχνική ομάδα του Δήμου και κάποιοι από εμάς, έφηβοι τότε αρχίσαμε να ασχολούμαστε πιο οργανωμένα με το θέατρο… Και ίσως γι’ αυτό όταν σπούδαζα πια θέατρο στην Αμερική είχα απευθείας μια έλξη για το παιδικό και το εφηβικό θέατρο, είχα μεγάλο ενδιαφέρον να τρέξω ομάδες με παιδιά και εφήβους και να απευθυνθώ σε αυτό το κοινό. Κι εκεί είχα πολλές ευκαιρίες και σε πολλά διαφορετικά πλαίσια και συνθήκες. Σαν να γύριζα στο παιδί μέσα μου και να έδινα σε αυτά τα παιδιά το καταφύγιο που εγώ πάντα έψαχνα στο θέατρο σαν παιδί. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα και αφού προσπάθησα να βάλω τον εαυτό μου κατ’ αρχήν στον επαγγελματικό χάρτη με μια παράσταση στο ΕΜΠΡΟΣ για ενήλικο κοινό, αμέσως έβαλα σκοπό να συστήσω το εφηβικό θέατρο στο κοινό της Αθήνας.
Ποια συμβουλή θα ήθελες να σου είχανε δώσει όταν πρωτοξεκίνησες να κάνεις παιδικό θέατρο;
Ότι πάνω απ’ όλα στο παιδικό θέατρο, πάνω από την σκηνοθετική δεξιοτεχνία, πάνω από τα ονόματα και τους μεγάλους τίτλους, πάνω από τα εντυπωσιακά σκηνικά και τις μεγάλες σκηνές, από 1 έως 100 στην λίστα των προτεραιοτήτων για να αγγίξεις το κοινό σου, είναι μια καλή ιστορία, με διαύγεια, αμεσότητα και καθαρότητα.
Θέατρο για παιδιά 0-3, θέατρο για παιδιά 3-6, θέατρο για παιδιά 4-7 ετών, Θέατρο για παιδιά 6-12 ετών… Ηλικιακοί διαχωρισμοί που ακούμε και χρησιμοποιούμε πολλές φορές για να χαρακτηρίσουμε μια παιδική παράσταση και μπερδεύουν ενίοτε γονείς και εκπαιδευτικούς… Ποιος είναι για εσένα ο πιο κατάλληλος διαχωρισμός;
Νομίζω ότι αναπτυξιακά για τα παιδιά το πρώτο μεγάλο πέρασμα είναι από την εποχή που δεν μιλούν στη εποχή που μιλούν, άρα θα δημιουργούσα αλλιώς μια παράσταση για μωρά έως δυο, δυόμιση ετών και αλλιώς για πάνω από δυόμιση έως την είσοδο στο σχολείο, περίπου 5-6 ετών που χαρακτηρίζεται από τον πρώτο αποχωρισμό από την στενή οικογένεια και επομένως όλες οι κοινωνικές αγωνίες, αλλά και δεξιότητες είναι στο προσκήνιο. Μετά έχουμε αυτήν την περίπου 5ετια του δημοτικού – 6 έως 11 ετών – οπότε και ξεκίνα η τρομερή προεφηβεία και η εφηβεία μετά. Εάν θέλεις με μια παράσταση να μιλήσεις για τις αγωνίες και τις ανάγκες των παιδιών, είναι τεράστια η δυσκολία να φτιάξεις ρεπερτόριο που να απευθύνεται ταυτόχρονα σε όλες τις ηλικίες, νομίζω αδύνατον, είναι τόσο γρήγορες και καταιγιστικές οι αλλαγές. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν παραστάσεις που είτε επειδή αφηγούνται μια πολύ δυνατή ιστορία, είτε επειδή την αφηγούνται με τρόπο μαγικό, καταφέρνουν και συγκινούν από τα πιο μικρά έως τα πιο μεγάλα παιδιά! Και επίσης δεν είναι καθόλου δύσκολο να φτιάξεις ρεπερτόριο που να απολαμβάνουν μαζί με τα παιδιά και οι γονείς τους. Γιατί το καλό παιδικό θέατρο έχει αξία γιατί μας κάνει να δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια ενός παιδιού και ακόμα καλύτερα μας κάνει να νιώθουμε πάλι παιδιά…. αυτές είναι οι καλύτερες στιγμές για το παιδικό θέατρο….
Παραμύθια, μύθοι, λογοτεχνία: στις παιδικές σκηνές οι διασκευές κυριαρχούν. Λείπει το πρωτότυπο παιδικό θεατρικό κείμενο πραγματικά ή τελικά οι διασκευές αρκούν;
Είναι αλήθεια ότι υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τις διασκευές ειδικά μεγάλων λογοτεχνικών κειμένων, και μάλιστα όχι μόνο στην χώρα μας. Δεν ξέρω αν ο λόγος είναι μόνο η έλλειψη καλών θεατρικών κειμένων, γιατί όντως δεν υπάρχουν πολλά, δεν έχουμε την παράδοση των Βρετανών. Ένας επιπλέον λόγος όμως για την στροφή στις διασκευές, είναι γιατί προσφέρονται για μεγάλη ποικιλία αφηγηματικών τεχνικών, ταιριάζουν πολύ με παιχνίδια στην φόρμα και στους τρόπους αφήγησης, που το σύγχρονο θέατρο μπορεί και αξιοποιεί.
Αν άλλαζες κάτι στον κόσμο του παιδικού θεάτρου στην Αθήνα σήμερα, τι θα ήταν αυτό;
Όσο περίεργο κι αν ακουστεί, θα το επιδοτούσα σχεδόν 100%….θα έβγαζα από το παιδικό θέατρο την αγωνία της εμπορικής επιτυχίας. Νομίζω ότι καταστρέφει κι εμάς και το κοινό μας…
Πως διαλέγεις κάθε φορά τι παραστάσεις θα ανεβάσεις;
Πρέπει να … «ερωτευτώ» κατ’ αρχήν εγώ την ιστορία. Πρέπει να δω στο κεφάλι μου τις εικόνες της και να γίνει η μεταφορά της σε μια θεατρική συνθήκη που την ξεκολλά από την σελίδα. Και συνήθως πρέπει να μιλά για τα μεγάλα θέματα αυτής της ζωής… είμαι απόλυτα σίγουρη ότι αυτό έχουν ανάγκη τα παιδιά και οι νέοι. Δεν νομίζω ότι έχουν ανάγκη από άλλη διασκέδαση με επιφανειακό γαργάλημα των αισθήσεών τους, ούτε από άλλη πληροφορία. Νομίζω ότι έχουν ανάγκη από συγκίνηση, και αυτό ψάχνω πρωτίστως στις ιστορίες που διαλέγω.
Τι σου αρέσει περισσότερο στις πρόβες; Και λιγότερο;
Χωρίς αμφιβολία η περίοδος της διερεύνησης του περιεχομένου και της φόρμας με τον θίασο. Όλες μου οι δουλειές είναι δουλειές συνόλου και έρχομαι στις πρόβες με συγκεκριμένο πλαίσιο, αλλά όχι με αποφάσεις τελικές… σχεδόν δεν βρίσκω νόημα στο να έχω προαποφασίσει τα πάντα. Ανυπομονώ για τις πτυχές της ιστορίας αλλά και τους τρόπους που θα τις αναδείξει ο θίασος, για την συνάντηση με αυτή την νεοσύστατη συνήθως ομάδα ανθρώπων που επέλεξα για το ταλέντο τους και που είναι συνδημουργοί, κρατούν το φανάρι ας πούμε στο νέο μονοπάτι που περπατάμε όλοι μαζί… αυτό με συναρπάζει… από το στήσιμο και μετά απλά αγχώνομαι να είμαστε έτοιμοι στην ώρα μας… αρχίζουν τα λιγότερο ευχάριστα και η εξάντληση πάντα…
Τι να περιμένει κάποιος που θα έρθει να δει φέτος παράσταση στο Μικρό Εθνικό;
Πολλή φαντασία, πολλή επινοητικότητα, τεράστια επένδυση στην ομαδική δουλειά, που θέλουμε να αντανακλάται στις παραστάσεις μας, καθώς σαφέστατα είναι η βάση του εκπαιδευτικού μας προγράμματος. Το Μικρό Εθνικό παρουσιάζει δουλειές που έχουν φτιαχτεί με πολλή αγάπη και πολύ νοιάξιμο για τα παιδιά, με πολλή έμφαση σε ωραίες ιστορίες που συγκινούν όλες τις ηλικίες.
Τι ετοιμάζεις μετά;
Έχω αφοσιωθεί αυτή την περίοδο στον καθιερωμένο πια θεσμό ΘΕΑΤΡΟ ΜΕ , ΑΠΟ, ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ που θα γίνει τον Μάιο του 2020, και όπου θα παρουσιάσω δυο παραστάσεις με τις δυο εφηβικές ομάδες που συντονίζω φέτος. Η μια είναι από το πρόγραμμα ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ και είναι η συνέχεια από ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ, ένα μεγάλο στοίχημα, καθώς η παράσταση αυτή αγαπήθηκε πολύ και είναι πραγματικά δύσκολο να χαράξει κανείς την συνέχειά της με μια νέα ομάδα. Η δεύτερη παράσταση μας νομίζω θα είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά για την σχέση του έφηβου δημιουργού, την σχέση του με την τέχνη και με το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι.
Συνεντεύξεις