Ποια είναι η πρώτη παράσταση που θυμάστε;
Η πρώτη θεατρική εμπειρία που θυμάμαι είναι ένα κράμα τριών παραστάσεων: The Accidental Death of an Anarchist του Ντάριο Φω, No Man’s Land του Πίντερ και The Mouth/Not I του Μπέκετ. Ένιωσα ότι και τα τρία περιείχαν μια τρέλλα, κάτι το παράδοξο που πολύ μου άρεσε. Έπαιζα σε indie ροκ συγκρότημα τότε και σπάνια πήγαινα σε θέατρο. Είχα όμως μια φίλη πολύ θεατρόφιλη που μου σύστησε αυτούς τους τρεις συγγραφείς και έτσι εγγράφηκαν στη συγγραφική μου συνείδηση.
Πότε κατάλαβατε ότι θέλετε να γράψετε θέατρο;
Όσο ήμουν στο συγκρότημα άρχισα να νιώθω την ανάγκη να γράψω κάτι περισσότερο από στίχους τραγουδιών. Ξεκίνησα με διηγήματα/εσωτερικούς μονολόγους. Τότε, στα τέλη της δεκαετίας του ’80 στο Λονδίνο είχαν αρχίσει να ξεφυτρώνουν για πρώτη φορά Εργαστήρια Συγγραφής.
Ένα από αυτά ήταν στο Drill Hall Arts Centre, όπου σου έδιναν τη δυνατότητα να δοκιμάσεις τα έργα σου επί σκηνής. Οι καθηγήτριες εκεί με ενθάρρυναν να αναπτύξω τον εσωτερικό μου μονόλογο Convict σε θεατρικό κομμάτι που παρουσιάστηκε στο τέλος του χρόνου σε μια ανθολογία. Με ενθάρρυναν περαιτέρω να το αναπτύξω σε πλήρες θεατρικό και έτσι έγραψα το πρώτο μου έργο Ithaka που είχε αρκετή απήχηση (θεατροποιημένα αναλόγια, παραγωγές, βραβεία, έκδοση και αναλύσεις από Πανεπιστημιακούς). Αυτό με ενθάρρυνε να συνεχίσω.
Ποια ήταν η σχέση σας με το θέατρο μέχρι εκείνη τη στιγμή;
Μηδαμινή! Εκτός από τα έργα που ανέφερα πιο πάνω.
Ποιο ήταν το πρώτο έργο που γράψατε;
Ithaka.
Από που αντλείτε έμπνευση;
Πρόσφατα διάβασα κάπου ότι η ετυμολογία της λέξης inspiration είναι ιταλική και σημαίνει πνοή. Μου άρεσε πολύ αυτό. Το τι μου δίνει πνοή λοιπόν στο γράψιμο είναι κατά πολύ η παιδική μου ηλικία και το υποσυνείδητο. Όταν αντανακλώνται σε πολιτικές καταστάσεις γύρω μου (αίσθηση αδικίας, ανελευθερίας, εγκλεισμού & επιτήρησης) κάτι γεννιέται. Μια επιθυμία να δημιουργήσω ένα νέο κόσμο, έστω φαντασιακό όπου αυτές οι καταστάσεις αποκαλύπτονται, αναλύονται, σατυρίζονται = δραματοποιούνται.
Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη διαδικασία συγγραφής που ακολουθείτε;
‘Εχω γράψει και με την πολύ αργή μέθοδο (π.χ. Angelstate) όπου το έργο υφίσταται άπειρες διορθώσεις έως ότου τελειοποιηθεί και η όλη διαδικασία είναι ψυχικά οδυνηρή – και γρήγορα, στην έμπνευση της στιγμής (π.χ. Άγριες Νότες) όπου το έργο είναι σχεδόν τελειωμένο με το πρώτο προσχέδιο και είναι μια ανάλαφρη εμπειρία.
Που γράφετε συνήθως;
Στο γραφείο μου που είναι στο διάδρομο του σπιτιού μου! Τώρα που το γράφω αυτό αναρωτιέμαι πως επηρεάζει τη γραφή μου το γεγονός ότι το γραφείο μου είναι κέντρο διάβασης…
Ποιος είναι ο πρώτος άνθρωπος που διαβάζει τα έργα σας;
Δε δείχνω ποτέ πρώτο προσχέδιο πουθενά. Από το δεύτερο και μετά ίσως ζητήσω τη γνώμη φίλων που είναι επίσης συγγραφείς αλλά και της αδελφής μου και της εικοσάχρονης κόρης της που έχουν μια οξεία ματιά και αγαπούν το θέατρο.
Πόσο περιορίζουν ή ορίζουν τη συγγραφή ενός θεατρικού έργου, οι τεχνικές δυσκολίες παρουσίασης του;
Είναι πιθανό οι πολλές δυσκολίες να σε κάνουν να τα παρατήσεις όλα ή να σε περιορίσουν αφάνταστα. Αν όμως έχεις το συγγραφικό μικρόβιο σε μεγάλο βαθμό, τότε είναι αδύνατο να σταματήσεις όσο δύσκολες και να είναι οι περιστάσεις παραγωγής. Γράφεις γιατί έχεις ανάγκη να γράψεις!
Τα έργα σας γράφονται πρώτα μέσα σας;
Συχνά ναι. Ξεκινάνε από μια ιδέα, μια εικόνα, ένα πρόσωπο, μερικές φορές μια ολόκληρη ιστορία ήδη διαμορφωμένη.
Πως νιώθετε όταν βλέπετε ένα έργο σας στη σκηνή;
Ηδονή και άγχος ταυτόχρονα. Ικανοποίηση και έξαρση μαζί με μια αμήχανη αίσθηση ότι θα μπορούσε να είναι αλλιώς.
Αγαπάτε κάποιο έργο σας περισσότερο;
Νομίζω ότι το Angelstate είναι έργο ζωής για μένα επειδή είναι πολύ προσωπικό και ταυτόχρονα εγκεφαλικό (γραμμένο δηλαδή με βάση προσωπικά βιώματα αλλά και τη λογική της διανόησης). Επίσης, επειδή μού πήρε τόσο καιρό να το ολοκληρώσω. Αρχικά πήρα μια υποτροφία από το Arts Council Αγγλίας, ειδική για συγγραφείς να γράψουν χωρίς εμπορικές πιέσεις. Οπότε πήρα το χρόνο μου.
Το πρώτο προσχέδιο λοιπόν γράφτηκε με αυτή την υποτροφία. Το έργο αποτελείται από δύο τρίπτυχα προσώπων: το ένα είναι η Ντομινατρίξ, ο Ιερέας και ο Μισθοφόρος που αναφέρονται σε μια κοινή ιστορία που έχει να κάνει με τον απώντα Άρη. Το άλλο τρίπτυχο είναι η Μπόντυ Μπίλντερ, η Σωματοφύλακας και η Ανορεκτική που αναφέρονται σε τρεις αλληλοσυνδεόμενες ιστορίες.
Υπέβαλα το δεύτερο τρίπτυχο σε ένα διαγωνισμό (London New Writing Competition), διακρίθηκε και μετά ανέβηκε στο Betsey’s Literary Salon.
Το έργο ξαναβγήκε στην επιφάνεια όταν το πρωτο-μετέφρασε στα Ελληνικά ο Αλέξανδρος Μιχαήλ, σε στενή συνεργασία μαζί μου. Πολλά περί του έργου βγήκαν στην επιφάνεια και άρχισα να κάνω μια μεταγραφή πλέον που κράτησε χρόνια.
Όσο το μετέγραφα στα Ελληνικά τόσο πιο πολύ ξεκαθάριζε μέσα μου. Είναι ένα έργο για την Επιθυμία, την Απώλεια και την Ενοχή, με κοινό παρονομαστή την αμφίσημη πλευρά της Εξουσίας (καταστολή και προστασία).
Το έργο ημι-ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση του στο Φεστιβάλ Αναλογίων 2015 στο Θέατρο Τέχνης (καλλιτεχνική επιμέλεια Σίσσης Παπαθανασίου), σε σκηνοθεσία Αργυρώς Χιώτη. Και παραδόξως ολοκληρώθηκε πλήρως όταν το ξαναμετέφρασα στα Αγγλικά για την έκδοση The Oberon Anthology of Contemporary Greek Plays (που εκδόθηκε σε συνεργασία με τις εκδόσεις Σοκόλη).
Μεγάλη διαδρομή…γι’ αυτό το έργο αυτό σημαίνει πολλά για μένα.
Επιθυμείτε, επιδιώκετε τη συμμετοχή σας στη διάρκεια των δοκιμών;
Ναι σίγουρα, στην αρχή τουλάχιστον. Στην Αγγλία, στο συμβόλαιο που υπογράφουν συγγραφέας, σκηνοθέτης και παραγωγός διευκρινίζεται ξεκάθαρα ότι η/ο συγγραφέας έχει δικαίωμα να συμμετέχει στις πρόβες (και να πληρώνεται γι’ αυτό) τις δύο πρώτες εβδομάδες αλλά όχι την τρίτη. Είναι αυτός πιστεύω ένας καλός, λειτουργικός κανόνας.
Υπάρχει κάποιο έργο σας που δεν αγαπάτε;
Όχι. Κουτσά-στραβά παιδιά μου είναι όλα:))
Οι ήρωές σας επανέρχονται στα έργα σας;
Ναι σίγουρα. Συνήθως υπάρχει μια γυναίκα που αντιστέκεται στο κατεστημένο(π.χ. στο Ithaka, στην Ακροβασία/Edgewise, στo Reasons to Hide.) Μερικές φορές αυτό γίνεται ακόμη πιο συγκεκριμένο, για παράδειγμα και στις Άγριες Νότες και στο Kiss the Shadow, υπάρχει μια ανυπότακτη μουσικοσυνθέτρια, που επαναστατεί ενάντια στην κυριαρχία τής μετριότητας και την επιβολή περιοριστικών ιδεών, κάτι που στις ‘δημοκρατικές’ κοινωνίες περνάει συνήθως απαρατήρητο ή μάλλον δεν ονομάζεται αυτό που είναι: δηλαδή πολιτιστικός έλεγχος και επιτήρηση …
Υπάρχει κάποιος ήρωάς σας που για κάποιο λόγο σας ακολουθεί;
Είναι τα πρόσωπα που δεν έχουν γραφεί ακόμη…
Ποιος είναι ο αγαπημένος σας θεατρικός συγγραφέας;
Δεν υπάρχει ένα μόνο άτομο αλλά πολλά που με έχουν εμπνεύσει όχι μόνο με τη γραφή τους αλλά και την πολιτική τους στάση: τα τρία άτομα που προανέφερα στο ερώτημα 1, δηλαδή Πίντερ, Μπέκετ και Ντάριο Φω αλλά επίσης η Κάρυλ Τσέρτσιλ (θεά), ο Χάουαρντ Μπάρκερ, η Αναγνωστάκη, ο Μάρτιν Κριμπ.
Πιστεύετε ότι μπορεί να διδαχθεί η θεατρική γραφή;
Απολύτως. Με εξοργίζει το γεγονός ότι κανείς δεν αμφισβητεί τις Σχολές Καλών Τεχνών που διδάσκουν τέχνη ή τα Ωδεία που διδάσκουν μουσική αλλά αμφισβητούν τις Σχολές Δημιουργικής/Θεατρικής Γραφής. Θέλει ψάξιμο το θέμα ως προς το γιατί έχει επικρατήσει αυτή η αφελής στάση. Μήπως επειδή είναι μια σχετικά πιο πρόσφατη εξέλιξη και δεν έχει γίνει ακόμη αποδεκτή όπως οτιδήποτε καινούριο και διαφορετικό; Ή μήπως ξεκινάει από μια «ρομαντικο-γελοία» θα έλεγα άποψη ότι οι συγγραφείς γράφουν μόνο από θεία έμπνευση και δεν χρειάζονται μεθόδους, ύφος, δομή;
Μερικές φορές ακόμη και συγγραφείς διακηρύσουν ότι δεν διδάσκεται η συγγραφή. Αυτό με εκπλήσει αλλά και μου δημιουργεί ένα σκεπτικισμό: θέλουν να διατηρήσουν ένα μυστήριο γύρω από τη γραφή, ότι είναι κάτι που μόνο ξεχωριστά άτομα σαν και αυτούς μπορούν να κάνουν; Είναι δηλαδή η άποψη αυτή συνέπεια ενός υπερμεγέθη εγώ, μιας ανασφάλειας;
Δίδαξα Δημιουργική/Θεατρική Γραφή στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και στο Πανεπιστήμιο του Greenwich για πολλά χρόνια. Μου ήταν σαφές ότι πολλά από τα άτομα στις τάξεις μου δεν θα γινόταν ποτέ συγγραφείς. Αλλά υπήρξαν και πολλά άλλα άτομα που ΔΕΝ θα γινόταν ποτέ συγγραφείς χωρίς την καθοδήγηση/πλαίσιο της Σχολής και της εργαστηριακής μεθόδου. Τα άτομα που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία είδαν τα έργα τους να ανεβαίνουν στο Royal Court (μεταξύ άλλων), να κερδίζουν αξιόλογα βραβεία ή να συνεχίζουν τις σπουδές τους σε Μάστερς και διδακτορικό Δημιουργικής Γραφής.
Ας αναφέρω εδώ επίσης και μερικά ονόματα, αναμφισβήτητα σημαντικών συγγραφέων που σπούδασαν σε Σχολές Θεατρικής/Δημιουργικής Γραφής: Ευγένιος Ο’Νηλ (στην Αμερική διδάσκεται από τη δεκαετία του ’30), Orhan Pamuk, Richard Ford, Άλις Γουόκερ, Σάρα Κέην (στην Αγγλία η Δημιουργική Γραφή άρχισε να διδάσκεται στην δεκαετία του ’70 και η Θεατρική Γραφή στο τέλος της δεκαετίας του ’80, αρχές της δεκαετίας του ’90).
Και για να κλείσω: Δεν υπάρχει τέχνη που δεν χρειάζεται παιδεία. Απλούστατα. Και η θεατρική γραφή είναι τέχνη.
Υπάρχει μια ιστορία που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας για κάποιο έργο σας;
Ωραία θα πω κάτι διασκεδαστικό όσον αφορά τις προκαταλήψεις. Καμμιά φορά σου έρχεται να γελάς με την εθελοτυφλία των στρέητ ατόμων, ειδικά όταν προέρχεται από άγνοια και όχι από επιθετική πρόθεση.
Όταν κάναμε πρόβες για το Dreamhouse και αργότερα το Dance of Guns (και τα δύο στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στο Λονδίνο), δημιουργήθηκε η εξής, παρόμοια κατάσταση: οι στρέητ γυναίκες ηθοποιοί με αντιμετώπιζαν αρχικά με κάποιο δισταγμό, σαν να φοβόταν ότι θα τους την πέσω. Αυτό χωρίς καμμία απολύτως κίνηση ή εκδήλωση επιθυμίας από μέρους μου. Νόμιζαν ότι απλά και μόνο επειδή εγώ ήμουν κουήαρ, αυτό τις έκανε αυτόματα επιθυμητές!
Φυσικά όταν το διαπίστωσα αυτό ενοχλήθηκα με την ασχετοσύνη τους και κράτησα μεγάλη απόσταση. Αυτό τις έκανε να είναι ακόμη πιο περίεργες για μένα (ούτε μαϊμού σε ζωολογικό κήπο να ήμουνα). Και άρχισαν να με βομβαρδίζουν με ερωτήσεις όπως: πως κάνουν έρωτα οι γυναίκες; Πως γνωρίζεστε; Υπάρχουν γκέη clubs μόνο για γυναίκες; Είστε μονογαμικές ή πολυγαμικές; Πως ερωτεύεσαι το ίδιο φύλο κλπ. Δεν σας αρέσουν οι άντρες γι’ αυτό πάτε με γυναίκες; Όχι, πάμε με γυναίκες επειδή μας αρέσουν οι γυναίκες!
Μέσα στο έργο προέκυψαν θέματα παρουσίασης φύλου butch/femme. Τότε κυριολεκτικά τρελλάθηκαν από περιέργεια. Με περικύκλωναν και ρωτούσαν: Εγώ τι είμαι; butch ή femme; Πως ξεχωρίζεις τη μια από την άλλη; Θέμα ενέργειας, ερωτικής επιθυμίας, παρουσίασης εαυτού, γλώσσας του σώματος κλπ. τους έλεγα. Παρουσίαση εαυτού; Δηλαδή; Ενέργεια; Πως καθορίζεις την ενέργεια; Γλώσσα του σώματος; Τι εννοείς; κλπ κλπ. Έπρεπε να βάλω φρένο στις ερωτήσεις τους γιατί άρχισαν να περιορίζουν το χρόνο της πρόβας.
Και κάτι ακόμη, λιγότερο διασκεδαστικό όμως: στις συζητήσεις για το έργο επέμεναν ότι ξέρουν καλύτερα από την συγγραφέα, εμένα, πως λειτουργούν οι κουήαρ γυναίκες ερωτικά και συναισθηματικά. (Η ισχύς της προκατάληψης και της αυταπάτης ξεπερνάει προφανώς τη λογική).Είναι αξιοπερίεργο πως γίνεται στρέητ άτομα συχνά να «ξέρουν» τα πάντα για τους ομοφυλόφιλους (ή οποιονδήποτε Άλλο) και πολύ λίγα για τον εαυτό τους.
Θέμα Παιδείας προφανώς.
Συνεντεύξεις