Αρκεί ένα μιούζικαλ, μια παράσταση, για να φέρει στο φως έναν ιστορικό πρόσωπο που παρέμενε σχεδόν άγνωστο κάτω από τη σκόνη του χρόνου; Το μιούζικαλ Χάμιλτον είναι η απόδειξη πως όχι μόνο μπορεί αλλά είναι ικανό να το κάνει σούπερ σταρ παγκοσμίως.
Ο Αλεξάντερ Χάμιλτον ήταν ένας από τους εθνοπατέρες των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, που η ζωή του περιέχει τα πάντα: κοσμοϊστορικά γεγονότα, δράση, ίντριγκες, ανατροπές, έρωτες – νόμιμούς και παράνομους – και δράμα. Η ιστορία του έκανε «κλικ» στον νεαρό Μιράντα που τη διάβαζε μέσα από τη βιογραφία του ιστορικού Ρον Τσέρνοου και το θαύμα έγινε.
Στη σύντομη ζωή του (1757-1804), ο ορφανός Αλεξάντερ (καρπός παράνομου δεσμού ενός Σκωτσέζου μετανάστη που εξαφανίστηκε αμέσως μετά τη γέννησή του και μιας παντρεμένης γυναίκας που πέθανε όταν το παιδί ήταν στα 13 του) ήρθε από τις βρετανικές δυτικές Ινδίες, και συγκεκριμένα από το νησί Νέβις της Καραϊβικής, στη Νέα Υόρκη για να σπουδάσει με χρήματα που συγκέντρωσαν με έρανο καθώς είχε ξεχωρίσει για την ευφυΐα του. Ο δεκαπεντάχρονος ορφανός κατάφερε να ανελιχθεί και να παίξει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στον Αμερικάνικο αγώνα για Ανεξαρτησία, να γίνει το δεξί χέρι του Τζωρτζ Ουάσινγκτον και να διατελέσει ο Πρώτος Υπουργός Οικονομικών της χώρας. Υπήρξε ο ιδρυτής του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ο ιδρυτής της τράπεζας της Νέας Υόρκης, θερμός υπερασπιστής του Συντάγματος και ο συγγραφέας των 51 από τα 85 ομοσπονδιακά κείμενα τα οποία αποτελούν μέχρι σήμερα τα πιο σημαντικά κείμενα για την ερμηνεία του Συντάγματος. Ίδρυσε επίσης την εφημερίδα New York Post η οποία εκδίδεται μέχρι σήμερα. Πέθανε μόλις 47 χρονών σε μονομαχία με τον Άαρον Μπερ, τον τρίτο Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ. Ένας τραγικός θάνατος αντίστοιχος με εκείνο του πρωτότοκου γιου του μερικά χρόνια νωρίτερα, που είχε σκοτωθεί σε μία μονομαχία προσπαθώντας να υπερασπιστεί την τιμή του πατέρα του.
Το όνομά του συνδέεται και με ένα μεγάλο ερωτικό σκάνδαλο που αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για την καριέρα του: την παράνομη σχέση που διατηρούσε για ένα μεγάλο διάστημα (περίπου τρία έτη) με μία παντρεμένη γυναίκα από την Φιλαδέλφεια εν γνώσει μάλιστα του συζύγου της που τον εκβίαζε αποσπώντας του χρηματικά ποσά. Όταν η σχέση του μαθεύτηκε οι πολιτικοί του ανταγωνιστές και κυρίως ο Τόμας Τζέφερσον θέλησαν να την εκμεταλλευτούν για τον διασυρμό του όμως εκείνος έπραξε το αδιανόητο: δημοσίευσε ο ίδιος ένα φυλλάδιο, το Raynolds Pamphlet, εξηγώντας δημοσίως με ειλικρίνεια τα καθέκαστα της παράνομης αυτής σχέσης.
Η προσωπικότητα του Χάμιλτον ενέπνευσε τον Λιν Μανουέλ Μιράντα, έναν πορτορικανό αμερικανό, να γράψει ένα πολύ σύγχρονο μιούζικαλ για αυτόν και τον ρόλο του στην αμερικάνικη ιστορία αλλά και στην πορεία του κόσμου αυτού. Ο Μιράντα είχε ήδη κάνει την πρώτη του επιτυχία, το μιούζικαλ In the Heights το 2005. Έτσι βρέθηκε καλεσμένος του Προέδρου Ομπάμα στον Λευκό Οίκο το 2009 στη βραδιά Poetry and Music. The Spoken Word όπου παρουσίασε, εκτός προγράμματος, το πρώτο τραγούδι του Χάμιλτον μιλώντας πρώτη φορά για το φιλόδοξο σχέδιό του.
Εκτός από το κείμενο ο Μιράντα έγραψε επίσης τη μουσική και κράτησε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Αλεξάντερ Χάμιλτον για τον εαυτό του: μια πραγματικά ασύλληπτη εργασία. Το μιούζικαλ ανέβηκε αρχικά off Broadway, στο θέατρο Public, τον Φεβρουάριο του 2015. Η επιτυχία ήταν άμεση και τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς η παράσταση μεταφέρθηκε στο Μπρόντγουει. Το μιούζικαλ θεωρήθηκε ένα φαινόμενο καθώς από τη στιγμή που ανέβηκε γνώρισε μια πρωτοφανή επιτυχία, χαρίζοντας στον δημιουργό του μεταξύ πολλών διακρίσεων και δεκάδων βραβείων ένα Pulitzer, δύο Grammy, ένα Emmy, ένα Genius Award του ιδρύματος MacArthur και έντεκα Tony. Τα εισιτήρια της παράστασης έφτασαν να πωλούνται στη μαύρη αγορά έναντι αστρονομικών ποσών, η δημοφιλία του Χάμιλτον ανάγκασε το Υπουργείο Οικονομικών να μην αλλάξει το δεκαδόλαρο που τον απεικονίζει όπως ήταν προγραμματισμένο ενώ τα μέρη που συνδέονται με τη ζωή του ξαφνικά έγιναν δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί. Αμέτρητοι οι διάσημοι φαν της παράστασης. Ανάμεσά τους η Madonna, ο Dick Cheney, ο Gay Talese, ο Salman Rushdie, ο Jake Gyllenhaal, ο Rupert Murdoch, η Natalie Portman, η Beyonce, η Michiko Kakutani, ο John Kerry, η Rosie O’ Donnell και φυσικά ο Μπαράκ και η Μισέλ Ομπάμα αλλά και ο πρίγκιπας Χάρι της Μεγάλης Βρετανίας. Το 2016 η Disney αποφάσισε να κινηματογραφήσει την παράσταση στο θέατρο Ρίτσαρντ Ρότζερς με σκηνοθέτη τον Τόμας Κάιλ (σκηνοθέτη και του μιούζικαλ) και να κάνει μία κινηματογραφική ταινία καταβάλλοντας ως αντίτιμο το αστρονομικό ποσό των 75 εκατομμυρίων δολαρίων (δηλαδή περίπου 67 εκατομμύρια ευρώ) για τα δικαιώματα. Δυστυχώς, πρόλαβε ο κορονοίος και η ταινία δεν πρόλαβε να βγει στις κινηματογραφικές αίθουσες γεγονός που ώθησε την Ντίσνει να αποφασίσει να διαθέσει την ταινία μέσω διαδικτύου.
Η Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα διέθεσε κάποιους από αυτούς τους κωδικούς τον περασμένο μήνα σε στοχευμένο κοινό και είχα την τύχη να το παρακολουθήσω με μία ομάδα φοιτητών μου από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Η παράσταση έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον σε πολλά επίπεδα που δεν θα αναλύσω εδώ διεξοδικά. Αξίζει όμως να σταθώ σε μερικά σημεία. Πρώτον στη διανομή που έχει κάνει ο σκηνοθέτης η οποία αποτελεί από μόνη της μία πολιτική θέση. Το μεικτό καστ έχει γίνει χωρίς καμία προσπάθεια αληθοφάνειας και χωρίς να υπακούει σε κανόνες ιστορικής ακρίβειας. Έτσι από την πρώτη στιγμή βλέπουμε στην πράξη, μερικούς αιώνες μετά, αυτά για τα οποία αγωνίστηκε μεταξύ άλλων ο Χάμιλτον: μία χώρα πολυσυλλεκτική, έναν κόσμο ισότητας ανεξάρτητα από χρώμα, φυλές και γένη. Επί σκηνής η Αμερική του σήμερα. Κανένα εντυπωσιακό σκηνικό αλλά εντυπωσιακοί ερμηνευτές, φωνές εξαιρετικές, σκηνικά αντικείμενα που αλλάζουν με εκπληκτικό ρυθμό μέσα στον χορό χωρίς να προλαβαίνει ο θεατής να το συλλάβει. Όλη η παράσταση στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στις δυνατότητες των ηθοποιών. Ο Μιράντα επιλέγει μία απόλυτα σύγχρονη μουσική χιπ-χοπ, μια μουσική που βοηθάει εξαιρετικά την αφήγηση και ντύνει ιδιοφυώς την ιστορία του χθες με τη μουσική του σήμερα, αναγνωρίζοντας την παραλληλία με την ραπ όπου ατίθασα παιδιά του δρόμου έλεγαν τη δική τους ιστορία και άλλαξαν την ποπ κουλτούρα. Έτσι μια νέα γλώσσα αρθρώνεται επί σκηνής και παρασύρει τους θεατές και κυρίως συνεπαίρνει τους νέους μετατρέποντας την Ιστορία να είναι πια μια ζωντανή εμπειρία. Φυσικά αναδύεται με τον καλύτερο τρόπο ο ρόλος του θεάτρου στην αφύπνιση και στην ευαισθητοποίηση των θεατών αλλά και η ευεργετική του διάσταση μέσω της βιωματικής διδασκαλίας για την ευρύτερη εκπαίδευση και καλλιέργεια του κοινού.
Το βασικό ίσως ζήτημα που προκύπτει μέσα από την παράσταση είναι το ζήτημα του πως αξιοποιούμε το πέρασμά μας από αυτή τη ζωή και τι αφήνουμε πίσω. Ποιο είναι το κληροδότημά μας για τις επόμενες γενεές και ποιος είναι αυτός που μένει πίσω για να αφηγηθεί την ιστορία μας. Ο ίδιος ο Χάμιλτον έγραφε ασταμάτητα σαν να αισθανόταν ότι δεν είχε πολύ χρόνο, ενώ πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε η γυναίκα του Eliza Schuyler που αφιέρωσε τη ζωή της μετά το θάνατό του για να διατηρήσει, να προωθήσει και να αξιοποιήσει το έργο του.
Καθώς πλησιάζει η επέτειος των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821 είναι ίσως ενδιαφέρον να αναλογιστούμε το πως προχωράμε ξαναβλέποντας και τη δική μας Ιστορία με αφορμή και την Ιστορία άλλων χωρών. Τι είδους κόσμο θέλουμε; Και τι κάνουμε για να τον φτιάξουμε έτσι όπως τον οραματιστήκαμε; Πως αξιοποιείται η Ιστορία;
Η παράσταση του Χάμιλτον έστω και μέσα από την κινηματογραφική της εκδοχή μας γυρίζει στα πολιτικά ερωτήματα που έθετε και η αρχαία ελληνική τραγωδία. Ο άνθρωπος πρέπει να είναι ενεργός πολίτης, να διεκδικεί και να εργάζεται για έναν καλύτερο κόσμο.
Υ.γ. Την προβολή ακολούθησε συζήτηση που διοργανώθηκε από την Αμερικάνικη Πρεσβεία με θέμα “Raise a Glass to Freedom”. Στο πάνελ πήραν μέρος ο Αμερικανός πρέσβης, Τζέφρεϊ Πάιατ, ο καθηγητής Αριστοτέλης Τζιαμπίρης από το Πανεπιστήμιο Πειραιά, η τραγουδίστρια και ηθοποιός Idra Kayne και η γράφουσα, με συντονίστρια την Τατιανή Ραπατζίκου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τη συζήτηση ακολουθώντας το παρακάτω link: https://www.youtube.com/watch?v=VwXc7sD6Dtk
Μουντράκη
Απόψεις