Τότε, Τώρα, Πάντα στο θέατρο Άλσος από τον Σταμάτη Φασουλή

της Ειρήνης Μουντράκη

Εάν κάποιος γνωρίζει καλά την επιθεώρηση αυτός δεν είναι άλλος από τον Σταμάτη Φασουλή. Και τότε και τώρα και πάντα. Και σε μια Αθήνα που βράζει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, είναι ευλογία πως μπορείς να πάρεις κυριολεκτικά μια ανάσα στο Άλσος παρακολουθώντας την επιθεώρηση Τότε, τώρα, πάντα σε σκηνοθεσία του Φασουλή και σε κείμενα δικά του αλλά και του  Θοδωρή Αθερίδη, της Μανίνας Ζουμπουλάκη, του Βαγγέλη Νάση και της Πέπης Ραγκούση.

Τότε, τώρα, πάντα | Θέατρο | LiFO

Μια επιθεώρηση που έχει όλα τα στοιχεία του μεγάλου θεάματος που ιστορικά και παραδοσιακά οφείλει το είδος να έχει: λαμπερούς πρωταγωνιστές, πολυπληθή θίασο, εντυπωσιακά σκηνικά (Μανόλης Παντελιδάκης) με την φαντασμαγορική ψηφιακή αρωγή του video artist Παντελή Μάκκα, μουσική με την υπογραφή του Σταμάτη Κραουνάκη, νέα και κυρίως παλαιότερα γνωστά και αγαπημένα τραγούδια (διασκευή στίχων Γιώργος Παυριανός), μπαλέτο με όμορφα και ταλαντούχα νέα παιδιά και χορογραφίες του Φωκά Ευαγγελινού (ο οποίος έχει και την καλλιτεχνική διεύθυνση), πολλά και φανταχτερά κοστούμια (Ντένη Βαχλιώτη – Κώστας Ζήσης), και κυρίως έξυπνα και πνευματώδη νούμερα για το παρόν των θεατών που βρίσκουν κατευθείαν στόχο στην καρδιά και στον νου μας. Και μια επιθεώρηση που δεν έχει τίποτα από όσα φθήνυναν το είδος μέσα στον χρόνο: ευκολίες, χυδαιότητα, προσβλητικό λεξιλόγιο, ευτέλειες, κλισέ και προχειρότητα, ασέβεια προς το κοινό. Το αντίθετο! Θίγει με λεπτότητα αλλά με τρόπο που πονάει και «ταράζει» τη θλιβερή μας πραγματικότητα, δεν εξαπολύει φθηνά κατηγορώ αλλά μας θέτει όλους προ των ευθυνών μας, επιχειρεί να ενεργοποιήσει την απόλυτη μηχανή αναζήτησης, το μυαλό μας, και απευθύνεται στη ψυχή μας προκαλώντας κύματα συναισθημάτων και σκέψεων. Μια παράσταση που τιμάει την ιστορία του είδους επιχειρώντας μέσα στην ευθυμία μιας θερινής αθηναϊκής βραδιάς να κάνει το μυαλό μας λίγο να πετάξει πιο ψηλά.

Δεν θέλω να σας αποκαλύψω τα νούμερα για να μην στερηθείτε τη χαρά της απόλαυσής τους. Όμως οφείλω να αναφερθώ στο νούμερο του Θοδωρή Αθερίδη και του Σταμάτη Φασουλή που – αν και πρόκειται για ένα παλαιότερο νούμερο από την επιθεώρηση Το τρέντυ θα σφυρίξει τρεις φορές το 2006- κατά τη γνώμη μου πρέπει να μπει στην ανθολογία των καλύτερων νούμερων της ιστορίας της επιθεώρησης. Ένα νούμερο που αποτυπώνει τόσο καθαρά, άμεσα την απόλυτη μοναξιά του ανθρώπου που χαμένος στην ταχύτητα της ζωής αναζητά απελπισμένα κάποιον να τον ακούσει.

Δεν μπορώ να μην αναφερθώ στην σπουδαία Μίρκα Παπακωνσταντίνου και στην απολαυστική της παρουσία ειδικά στο κλασικό νούμερο του 1983 ως μαθήτρια που προσπαθεί να συλλάβει την ερωτική ζωή των μεγάλων και στον μοναδικό τρόπο που ο Γιώργος Κωνσταντίνου βρίσκεται πάνω στη σκηνή, στην ενέργεια και τον ρυθμό του.

Για τον Σταμάτη Φασουλή τι να πει κανείς; Στο πολιτικό νούμερο που κάνει μας φέρνει αντιμέτωπους με τις πιο σκληρές αλήθειες χωρίς να χρειάζεται να τις πει για να εκτονώσει ή να υπηρετήσει το γενικό αίσθημα θυμού, αδικίας αγωνίας και απελπισίας. Με μια δηκτική ευφυΐα φέρνει στη σκηνή τα πιο σοβαρά θέματα που ο σύγχρονος έλληνας φοβάται να αντιμετωπίσει ή που κρύβει κάτω από το χαλί ή που κάνει ότι δεν τα βλέπει ανίκανος να αντιδράσει όχι για να μας τα «τρίψει» στα μούτρα αλλά για να μας βάλει σε μια διαδικασία σκέψης και ίσως δράσης. Με ανεκτικότητα, με έγνοια για τον Άλλο, με αγωνία για όσα έρχονται και για το τι θα κάνουμε ως συλλογικότητα και όχι ως άτομα που θα τρέξουν να κοιτάξουν το καθένα τον εαυτό του.  

Στο φινάλε, ένα ποτ πουρί με τα 50 χρόνια ελληνικής μουσικής μετά την Μεταπολίτευση. Όλη η ιστορία του ελληνικού τραγουδιού και ταυτόχρονα της αισθητικής και της κουλτούρας – τα κοστούμια αλλάζουν επίσης με τα χρόνια – μιας χώρας που υφίστατο τις πιο τρομακτικές αλλαγές.

ΤΟΤΕ, ΤΩΡΑ, ΠΑΝΤΑ | Star.gr Tag

Πρωταγωνιστούν ο Θοδωρής Αθερίδης, ο Δημήτρης Γκοτσόπουλος, ο Λευτέρης Ελευθερίου, η Ελένη Καστάνη, ο Κώστας Κόκλας, ο Αντώνης Λουδάρος, η Δήμητρα Ματσούκα, η Ματίνα Νικολάου, η Ντορέττα Παπαδημητρίου.

Συμμετέχουν οι: Τραϊάνα Ανανία, Άννα Μάγκου, Μιχάλης Παπαδημητρίου, Δέσποινα
Πολυκανδρίτου, Φαίη Φραγκαλιώτη.


Η Κυρία Επιθεώρηση 

Η επιθεώρηση ξεκίνησε από την «αξιοπερίεργη», όπως την είχαν χαρακτηρίσει, παράσταση Γκραν Βία των ισπανών Βαλβίδα και Χουέκα, από τον ιταλικό θίασο Γκονζάλεζ στο θέατρο της Ομόνοιας τον Απρίλιο του 1894 που ενθουσίασε το κοινό με την ελαφρά μουσική, τα τραγούδια, τη σάτιρα, τις κωμικές σκηνές, τον γρήγορο ρυθμό, τα φανταχτερά κοστούμια και τις πολλές και όμορφες κοπέλες που συμμετείχαν. Μια ισπανική ρεβύ ορμώμενη από την ήδη καθιερωμένη κωμική ανασκόπηση του έτους σε Γαλλία, Ιταλία και Γερμανία αλλά και στην Αγγλία.

Ο θίασος φεύγει όμως σκηνές και τραγούδια της παράστασης εντάσσονται στο πρόγραμμα των αθηναϊκών θιάσων. Οι Αθηναίοι θεατές εντυπωσιάστηκαν από το είδος, ταυτίστηκαν με τους αστούς της Μαδρίτης όπως τους παρουσίαζε το θέαμα και ήταν θέμα χρόνου να οικοιποιηθούν το είδος συνδυάζοντας μουσική και επικαιρότητα. Έτσι στις 30 Αυγούστου του ίδιου έτους κάνει πρεμιέρα από τον θίασο Πρόοδος του Κοτοπούλη η επιθεώρηση Λίγο απ’ όλα του Μίκου Λάμπρου (1841-1902) στο παραλιακό θέατρο «Παράδεισος» με την Μαρίκα Κοτοπούλη σε ηλικία μόλις 7 ετών. Ένας επαρχιώτης, ο Γιάννης Αγροικογιάννης, έρχεται στην Αθήνα να ανακαλύψει αυτόν τον εξωτικό νέο κόσμο με ξεναγό έναν εκπρόσωπο του Δήμου των Αθηναίων. Μπροστά στα έκπληκτα μάτια του παρελαύνουν δανειστές, χρέη, πτωχεύσεις, ταραξίες σε νυχτερινά κέντρα, λωποδύτες, ζητιάνοι, αλλά και ναρκισσευόμενοι πρωταγωνιστές των θεάτρων και βουλευτές με τα ρουσφέτια τους. Μπροστά σε όλα αυτά ο αγαθός Αγροικογιάννης τρέπεται σε άτακτη φυγή.  

SearchCulture.gr | Δυωδία παραμάνας και δεκανέως

Η παράσταση θα κάνει τεράστια επιτυχία. Ανοίγουν εστιατόρια, κουρεία, περιοδικά με αυτό το όνομα, ένα νέο ποτό λανσάρεται, ομπρέλες με τα ονόματα των ηρώων κυκλοφορούν ενώ γίνεται και ένας χορός «Λίγο απ΄όλα».

Θα ακολουθήσουν Αι υπαίθριοι Αθήναι του Νικόλαου Λάσκαρη και του Ηλία Καπετανάκη στον αντίπαλο θίασο Μένανδρο των αδελφών Ταβουλάρη, επιθεώρηση που διαφήμιζε έναν θίασο 100 ατόμων, η επιθεώρηση Έπεσε του Ν. Κοτσελόπουλου και δύο ακόμη επιθεωρήσεις του Λάμπρου, το Πρώτον Πυρ και το Άνω Κάτω που μαξιλαρώθηκε καθώς εμφάνιζε επί σκηνής το άγαλμα του Καραϊσκάκη να ζωντανεύει με αποτέλεσμα την επέμβαση της αστυνομίας και τη σύσταση της πρώτης επιτροπής προληπτικής λογοκρισίας θεατρικών έργων στη χώρα.

Από το τέλος του 1895 και μέχρι τον Αύγουστο του 1905 δεν υπάρχει στις αθηναϊκές σκηνές ούτε ένα επιθεωρησιακό πρόγραμμα. Το κόστος των παραγωγών είναι πολύ υψηλό, η λογοκρισία είχε περιορίσει τη σάτιρα και η ήττα του 1897 έκανε την πραγματικότητα πολύ ζοφερή.

Ψηφιοποιημένες συλλογές ΕΛΙΑ

Από το 1905 και μέχρι το 1922 όμως ακολουθεί μία ξέφρενη πορεία με επιθεωρήσεις θρυλικές όπως τα Παναθήναια, που από το 1907 μέχρι το 1923 αποτελούν θεσμό ετησίως και στη συνέχεια έρχονται στη σκηνή σποραδικά μέχρι και το 1940 που η Μαρίκα Κοτοπούλη θα εμφανιστεί ξανά στην επιθεώρηση, ο Κινηματογράφος (1908-1912), το Πανόραμα (1908-1922), ο Παπαγάλος (1914-1921). Επιθεωρήσεις παίζονταν επίσης τις Απόκριες  ενώ μεγάλη απήχηση έχει η συνοικιακή επιθεώρηση σε λαϊκά θέατρα του Θησείου, της Νεάπολης και κυρίως του Μεταξουργείου.

Το 1922 και με την Μικρασιατική καταστροφή το είδος θα σωπήσει για λίγο. Το αστικό κοινό θα επιστρέψει στα κεντρικά θέατρα και τα γαλλικά έργα και οι λαϊκές μάζες στον καραγκιόζη. Από το 1926 θα επιστρέψει δυναμικά με χειμερινές ποιοτικές επιθεωρήσεις με χαρακτηριστικά την πολιτική σάτιρα (η κυβέρνηση Βενιζέλου θα καταργήσει τη λογοκρισία στο διάστημα 1928-1931), φαντασμαγορία, νέους χορούς, κοσμοπολίτικη διάθεση και αυτοσχεδιαστική δεξιοτεχνία των ηθοποιών της που αναδεικνύονται σε κυρίαρχους του είδους αφήνοντας πίσω τους συγγραφείς.

ΟΛΑ ΤΑ ΚΑΛΑ ΧΩΡΑΝΕ: Τα κείμενα μιας αιματοβαμμένης επιθεώρησης του  Μεσοπολέμου

Αξίζει να αναφερθούμε και στα επεισόδια του 1931 στο Περοκέ όταν στην αντιβενιζελική επιθεώρηση των Κίμωνα Καπετανάκη και Μίμη Κατριβάνου Κατεργάρα πυροβόλησαν τον 27χρονο τότε Βασίλη Αυλωνίτη στη διάρκεια του νούμερού του «Κοσμογονία» και το αποτέλεσμα ήταν ο θάνατος ενός τεχνικού. Το επεισόδιο αυτό έγινε η αιτία για τη ψήφιση του νόμου περί τύπου και ο φόβος ενίσχυσε την αυτολογοκρισία.

Σοφία Βέμπο: Η «τραγουδίστρια της νίκης» που ταυτίστηκε με το έπος του '40  - kontranews.gr - Τελευταίες εξελίξεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

Στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου πολέμου οι πολεμικές επιθεωρήσεις επιχείρησαν να τονώσουν την ομοψυχία και την ενότητα του  λαού, ενισχύεται η επικοινωνία μεταξύ σκηνής και πλατείας,  Στην επιθεώρηση Μπέλλα Γκρέτσια του Μίμη Τραϊφόρου στο θέατρο Μοντιάλ η Σοφία Βέμπο τραγουδάει το «Ελλάς της Ελλάδος Παιδιά». Ο Τραϊφόρος διηγείται «Δίναμε δύο παραστάσεις καθημερινώς και το Μοντιάλ ήταν φουλ. Οι μισές εισπράξεις του πήγαιναν στον στρατό. Το θέατρο Μοντιάλ σε εκείνα τα μεγάλα και ανεπανάληπτα χρόνια δεν ήταν μια οποιαδήποτε σκηνή θεάτρου. Ήταν εθνικός άμβωνας. Εθνική κολυμπήθρα. Από τη σκηνή του Μοντιάλ προανήγγειλα την κατάληψη της Κορυτσάς, του Αργυρόκαστρου, των Αγίων Σαράντα μπροστά σε ένα κοινό που αγκαλιαζόταν και φιλιόταν σαν τρελό, ενώ η ορχήστρα Σουγιούλ – Παπαδόπουλου έπαιζε τον εθνικό μας ύμνο».

Μετά τον Πόλεμο η Επιθεώρηση ξαναβρίσκει τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της. Σάτιρα, άφθονο χιούμορ, λαμπεροί ηθοποιοί και χορευτές, κέφι, ερωτισμός, πλούτος επί σκηνής. Η έμφαση είναι στο θέαμα. Μεγάλα ονόματα μεσουρανούν με πρώτη όλων τη Σοφία Βέμπο (η πρώτη παραγωγή που ανεβάζει η ίδια ως παραγωγός είναι η επιθεώρηση Βίρα τις άγκυρες το 1950) και όπως η Καίτη Μπελίντα, η Σπεράντζα Βρανά, ο Βασίλης Αυλωνίτης, η Καλή Καλό, η Ρένα Βλαχοπούλου, η Ρένα Ντορ, ο Γιάννης Γκιωνάκης, ο Νίκος Ρίζος, ο Γιώργος Κωνσταντίνου, η Μάρθα Καραγιάννη, ο Νίκος Σταυρίδης. Γράφουν επιθεωρήσεις ανάμεσα σε άλλους ο Ασημακόπουλος, ο Βασιλειάδης, ο Τραϊφόρος, ο Πρετεντέρης, ο Γιαλαμάς, ο Σκούρτης και ο Μποστ. Δύο μεγάλοι συνθέτες προσπάθησαν επίσης να δοκιμαστούν στο είδος: Ο Μάνος Χατζιδάκης με την Οδό Ονείρων στο θέατρο Μετροπόλιταν το 1962 με τον Δημήτρη Χορν στον ρόλο του Κομπέρ και ο Μίκης Θεοδωράκης με την Όμορφη πόλη στο θέατρο Παρκ την ίδια χρονιά με κείμενα και του Μποστ, ενώ την επόμενη χρονιά συνεργάστηκαν για την Μαγική πόλη, μια παράσταση που δεν ευτύχησε ιδιαιτέρως.

Αρχείο:Kaisyhtenizesai1.jpg

Στη δικτατορία ο νόμος για την προληπτική λογοκρισία επιστρέφει και το είδος περιορίζεται, ενώ οι τολμηροί που επιχειρούν να επιμείνουν τιμωρούνται. Ξεχωρίζει η περίπτωση του Μεγάλου μας τσίρκο του Ιάκωβου Καμπανέλλη όπου ο συγγραφέας καταθέτει την δική του πρόταση για το είδος, σε μια παράσταση από τον θίασο Καζάκου – Καρέζη που καταλήγει να είναι μία εστία αντίστασης καθημερινά στο θέατρο Αθήναιον και ο θίασος του Ελεύθερου Θεάτρου που εμφανίζεται το 1970 -πρόκειται για νέους ηθοποιούς, απόφοιτους της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, που συγκροτούνται σε θίασο – που  αποφασίζουν να «μιλήσουν» μέσω της επιθεώρησης με το Και συ χτενίζεσαι στο Άλσος Παγκρατίου το καλοκαίρι του 1973. Οι νέοι ηθοποιοί ανάμεσά τους ο Κώστας Αρζόγλου, η Υβόννη Μαλτέζου, η Νένα Μεντή, η Άννα Παναγιωτοπούλου, η Σμαράγδα Σμυρναίου, ο Σταμάτης Φασουλής και ο Μίμης Χρυσομάλλης αποφασίζουν να αυτοσκηνοθετηθούν (κανείς δεν υπογράφει τη σκηνοθεσία) και να αρθρώσουν έναν δικό τους λόγο ανοίγοντας τη συζήτηση για το τι είναι πολιτικό θέατρο και  όπως έγραφε ο Κώστας Γεωργουσόπουλος σε κριτική του «επιχειρώντας μια βαθιά τομή στις κοινωνικές δομές και στις αιτίες που προκαλούν ορισμένα γεγονότα» αποφεύγοντας την υποκρισία της εκτόνωσης από σκηνής.

Αρχείο:Kaisyhtenizesai3.jpg

Μετά την πτώση της δικτατορίας οι επιθεωρήσεις χάνουν τη σπιρτάδα τους και τη δυναμική τους. Αμήχανες αρχικά μπροστά στις τεράστιες κοινωνικές αλλαγές και στον πολιτικό μηδενισμό αλλά και αντιμέτωπες με την αλλαγή στην ταχύτητα της επικαιρότητας που έφερε η τηλεόραση αρχικά και το διαδίκτυο αργότερα.

Οφείλουμε να αναφέρουμε την παράσταση-σταθμός Βίρα τις Άγκυρες του Θανάση Παπαθανασίου και του Μιχάλη Ρέππα που ανέβηκε το 1997 σε σκηνοθεσία του Σταμάτη Φασουλή στο θέατρο Ρεξ από το Εθνικό Θέατρο για τον εορτασμό των 100 χρόνων της Επιθεώρησης. 

Μουντράκη

Απόψεις

Μετάβαση στο περιεχόμενο