της Ειρήνης Μουντράκη

Είναι ίδια και ίσα τα δικαιώματα των άσπρων, των κίτρινων, των μαύρων; Εμείς οι Ευρωπαίοι φερόμαστε το ίδιο στους μη Ευρωπαίους; Ο κάθε λαός στη χώρα του φέρεται το ίδιο στους «μη δικούς του»; Πόσο συχνά ακούμε τη φράση «αυτός/η είναι δικός μας» και αρκεί για να αποδεχθούμε κάποιον ή για να τον αποκλείσουμε; Η παράσταση Ίσια Δικαιώματα της Μαρίας Τσιμά στον πολυχώρο Vault και σε σκηνοθεσία της Ελένης Γεωργοπούλου – μια παράσταση φτιαγμένη στο σύνολό της από γυναίκες - παίζει (ας μου επιτραπεί η λέξη) με τη σχετικότητα αυτής της ισότητας.

Ο δραματουργικός ιστός φτιάχνεται γύρω από πραγματικά κείμενα –μαρτυρίες που συνέλεξε προσωπικά η Μαρία Τσιμά βάση ενός ερωτηματολογίου από γυναίκες που ήρθαν στην Ελλάδα από χώρες που δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι είχε στα χέρια της ένα υλικό ονείρων, ελπίδων, στερήσεων και μοναξιάς. Ένα υλικό ζωής. Δεν πρόκειται όμως για μια ακόμη υποτιθέμενη απόπειρα θεάτρου-ντοκουμέντο. Η  πρόθεση αυτή δεν υφίσταται ούτε από τη συγγραφέα ούτε από την σκηνοθέτρια. Μπόλιασαν τα κείμενα αυτά με στοιχεία μυθοπλασίας, τα πείραξαν, τα άλλαξαν, τα αντιμετώπισαν με τρυφερότητα και χιούμορ και τα έκαναν μια αφορμή για μια παράσταση που έρχεται να σχολιάσει διακριτικά, να αγγίξει ακροθιγώς αλλά όχι να κρίνει – αν και σε κάποια σημεία δεν απέφυγε ένα διδακτισμό και ένα κούνημα του δαχτύλου (π.χ. στον μονόλογο της Πολωνής καθηγήτριας που ξέμεινε στην Ελλάδα και που χαιρέκακα κατηγορεί τους Έλληνες για τον τρόπο ζωής τους, τα δάνεια και την οικονομική κρίση).

Η Ελένη Γεωργοπούλου και έμπειρη και ικανή φρόντισε να δέσει (με τη συνεργασία στη δραματουργία και του Νίκου Φλέσσα) μεταξύ τους τους μονόλογους των γυναικών αυτών παίζοντας κυρίως με την αίσθηση, το συναίσθημα και την ατμόσφαιρα. Με το τίποτα σχεδόν, χωρίς σκηνικά, με μηδαμινά φροντιστηριακά, μόνο με στοιχεία (σκηνογραφική επιμέλεια: Μικαέλλα Λιακατά) και με σωστά υπαινικτικά κοστούμια (Κλαιρ Μπρέϊσγουελ), με φωτισμούς που ακολουθούν και υπογραμμίζουν αχνά (Μαρία Γοβαζίνου), με έναν ανάλαφρο ρυθμό και μια θετική ενέργεια, οργάνωσε τις πέντε γυναίκες και τις άφησε να αφηγηθούν τις ιστορίες τους. Να μιλήσουν ελεύθερα για τη ζωή τους έχοντας βρει όμως το σωστό κλειδί: Την ιστορία της η καθεμιά τη ζει και τη νιώθει αλλά συνάμα τη βλέπει και με μια απόσταση, σαν να μην είναι μόνο η δική της ιστορία αλλά η ιστορία του κάθε ανθρώπου επί της γης. Και αυτή η σωστά επιλεγμένη έλλειψη και συσσώρευση άσκοπης δραματικότητας κρατάει τις αφηγήσεις τους ζωντανές και ενδιαφέρουσες.

Κάθε μία από τις πέντε γυναίκες βρήκε ένα στοιχείο που της τόνιζε αυτή τη διαφορετικότητα: κάτι στην προφορά, κάτι στον τρόπο που παίζει με τα δάχτυλά της, στις κινήσεις αμηχανίας που σφίγγουν το ρούχο πάνω στο κορμί σαν να μπορούν τάχα μου να το θωρακίσουν, στον αλλόκοτο, αλαφροΐσκιωτο τρόπο κίνησης ή σε ένα νοσταλγικό τραγούδι.

Η Στέλλα Ράπτη με το έντονο ταμπεραμέντο και το επιβλητικό παρουσιαστικό ανέλαβε τον ρόλο της Λορέτα, μιας δυναμικής γυναίκας από τη Σιέρρα Λεόνε που όταν μετά από χρόνια δουλειάς βρέθηκε κυριολεκτικά στο πουθενά οργάνωσε και συσπύρωσε γυναίκες σαν και αυτή για να τις προστατεύσει. Αυστηρή, λιτή, απροσπέλαστη η Πολωνή της Ανδρομάχης Μαρκοπούλου, στυμμένη από κάθε χυμό ζωής και χαράς. Τρυφερή, ευάλωτη μα και με μια δόση τρέλας η γεωργιανή Μαρίνα της Αναστασίας Κατσιναβάκης. Η Αμαλία Τσεκούρα με μια δωρική λιτότητα, μια συσσωρευμένη ενέργεια επί σκηνής έτοιμη να εκραγεί ή να σκορπίσει γύρω μας σε κύματα αγάπης, άμεση, μας συνεπήρε στον μονόλογο της Λιθουανής που βρίσκεται μακριά από κάθε αγαπημένο, μακριά ουσιαστικά από τη ζωή να φροντίζει μέρα νύχτα μια κατάκοιτη γυναίκα που δεν επικοινωνεί. Δροσερή και με ωραία ενέργεια η νεαρή Μαρίνα Πανηγυράκη μας αφηγείται χωρίς τον παραμικρό μελοδραματισμό της ιστορία της και τη δολοφονία της.

Και μέσα από όλα αυτά περνάνε ξανά ζητήματα της γυναίκας, της μοναξιάς, των γηρατειών, της οικογένειας, της μητρότητας, της ετερότητας. Και γυρνάμε ξανά στην αλήθεια της ύπαρξης που έχει ανάγκη τον Άλλο για να επιβεβαιωθεί, για να συμπληρωθεί, για να υπάρχει. Αναμφίβολα δεν μπορούν όλα να μπουν στο ίδιο κουβάρι, δεν είναι όλα ίδια. Μα υπάρχει μια βαθιά ανάγκη να αναφωνήσει κανείς πως υπάρχει ανάγκη για ίσια δικαιώματα μέσα σε οργανωμένες κοινωνίες που η ζωή έχει αξία, όπως και η μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου.