Ένα ερώτημα για την Ενωμένη Ευρώπη που έρχεται από τον 19ο αιώνα και μοιάζει σήμερα ως ανέφικτη πραγματικότητα συνιστά η νέα παράσταση της Ομάδας «Ατονάλ» σε σκηνοθεσία Σοφίας Μαραθάκη. Ερώτημα που προκύπτει από αποσπάσματα του έργου του Βίκτωρος Ουγκώ Ύμνος στην Ενωμένη Ευρώπη: Έργα και λόγοι από την εξορία στην οποία ο κορυφαίος λογοτέχνης του 19ου αιώνα έχει βρεθεί μετά την κριτική του στο απολυταρχικό πολίτευμα που επέβαλε ο Ναπολέων Γ' καταλύοντας τη Γαλλική Δημοκρατία.

Τα αποσπάσματα του Ουγκώ (με συμβολή στη δραματουργία της Έλενας Τριανταφυλλοπούλου) διανθίζονται με αποσπάσματα άλλων συγγραφέων όπως του Νίτσε, του Μαλαπάρτε, κ.ά. σχετικά με το Ευρωπαϊκό όραμα και ιστορία δημιουργώντας μια σύνθεση που διατηρεί τον αποσπασματικό της χαρακτήρα καθώς εμπλουτίζεται από κείμενα της Ομάδας - όλα σχετικά με το αφήγημα της Ευρώπης των Λαών, ενός οικουμενικού οράματος χωρίς πολέμους αλλά και ουσιαστικής ελευθερίας των πολιτών, ενός οράματος που προσβλέπει στην κατάλυση των συνόρων και στην ανάδειξη της συλλογικότητας. Δηλαδή σε ένα ακόμη και σήμερα ανεκπλήρωτο ζητούμενο που αγγίζει την ουτοπία.

Πόσο μακριά βρίσκεται η σύγχρονη Ευρώπη από το όραμα του Ουγκώ αλλά και όσων, στον 20ό αιώνα,  προχώρησαν στην υλοποίηση, βάζοντας βάσεις για μια Ευρωπαϊκή Ένωση της συνεργασίας, της αλληλεγγύης, της εξάλειψης των ανισοτήτων μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών;

Αντίθετα, πόσο κοντά βρίσκεται στις εθνικές παρακρούσεις, στον εθνικισμό, στη μισαλλοδοξία, στην ανασφάλεια, στην ανισότητα των λαών; Πόσο κοντά βρίσκεται να κατακλυσθεί από μια καταστροφική λαίλαπα που θα την αφανίσει;

«Θα μ' αφήσεις να σε αγκαλιάσω;» ρώτησε ο Κατακλυσμός την Ευρώπη - αυτό το ερώτημα θέτει, δια στόματος των πέντε κουστουμαρισμένων ηθοποιών της, η παράσταση. Καθώς, όπως θα έλεγε ο Ουγκώ, αν η Επανάσταση είχε θριαμβεύσει «δεν θα υπήρχε οργή, φόβος, τρομοκρατία, πείνα, μοναξιά, στρατοί, σύνορα», στρεφόμενος κατά της μοναρχίας.  

Η παράσταση αρχίζει με μια ολιγόλεπτη, χαρίεσσα εξιστόρηση του πρωταρχικού γεωφυσικού σχηματισμού της Ευρώπης, της εποίκισής της από Νεάντερνταλ  και Σάπιενς προγόνους, για να καταλήξει στη Γαλλική Επανάσταση, στους διαδοχικούς αποκεφαλισμούς βασιλέων και πρωτεργατών επαναστατών, στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, στον «Μικρό» τέλος Ναπολέοντα Γ', όπως αρεσκόταν να αποκαλεί υποτιμητικά ο Ουγκώ τον πραξικοπηματία Αυτοκράτορα.

Στη συνέχεια, οι με  ομοιόμορφα κοστούμια ηθοποιοί ως στελέχη μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης θα καθίσουν σε ένα μοντέρνου σχήματος τραπέζι με σερβίτσια πάνω σε ομοιόμορφα γαλαζόλευκα σκαμνιά (σε σκηνικά-κοστούμια Εύας Μαραθάκη) συνεχίζοντας τις αφηγήσεις και τα ερωτήματα γύρω από την Ευρώπη. Αποστασιοποιημένοι, γελαστοί και ευγενείς, αλληλο-σερβιριζόμενοι και βγάζοντας επιφωνήματα έκπληξης και ευχαρίστησης για τα εδέσματα, με χαμόγελο, με αρμονικά σχεδιασμένες κινήσεις που άλλοτε εικονογραφούν παιγνιωδώς τον λόγο και άλλοτε εκφράζουν ελεγχόμενα συναισθήματα (σε κίνηση Βρισηίδας Σολωμού), ακολουθώντας την εναλλασσόμενη σε ρυθμό μουσική του Βασίλη Τζαβάρα η οποία λειτουργεί αποφασιστικά ως υπόγειο σχόλιο ειδικά όταν μεταστρέφεται σε εύγλωττο ηχητικό τοπίο. Έως ότου η έλευση του υποτιθέμενου Κατακλυσμού θα ταράξει τις ισορροπίες, τα σώματα σπασμωδικά θα πέσουν κατά γης για  να καταλήξουν, όταν πάλι σηκωθούν, να τραγουδούν το παιδικό γαλλικό τραγούδι «Καθαρός αέρας, αέρας του πρωινού» ως ειρωνικό σχόλιο προς την ευρωπαϊκή εξουσία που διατείνεται αλλά, ακόμα και όταν χτυπηθεί από την λαίλαπα, επανέρχεται με αθωότητα στις ανέντιμες και ανεκπλήρωτες υποσχέσεις για μια ουσιαστικά Ενωμένη Ευρώπη.

Η Σοφία Μαραθάκη, με απλά υλικά, χωρίς διδακτισμό και στράτευση,  ως μέσα από ένα παίγνιο θίγει με την παράστασή της τη νοσηρή κατάσταση μιας Ευρώπης που υπόσχεται αλλά διαρκώς αναβάλλει μια πραγματικά ισότιμη συνύπαρξη των λαών της. Μια Ευρώπη κατάλυσης των συνόρων, αδελφοσύνης, ισότητας και δικαιοσύνης που τελικά φαίνεται να έχει λησμονήσει τα προστάγματα της Γαλλικής Επανάστασης τα οποία, ωστόσο, συνιστούν σημείο αναφοράς της σύγχρονης ταυτότητάς της.

Οι πέντε ηθοποιοί της, παλαιοί και νέοι συνεργάτες της Μαραθάκη, οι Μιχάλης Βαλάσογλου, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Κωνσταντίνος Παπαθεοδώρου, Φωτεινή Παπαχριστοπούλου και Γιώργος Σύρμας υλοποιούν με ακρίβεια τη σκηνοθετική γραμμή με ευκρίνεια και μουσικότητα λόγου, συντελώντας αποφασιστικά στην ευρωπαϊκών προδιαγραφών επιτακτικά επίκαιρη παράσταση. 

Φωτογραφίες: Σταύρος Χαμπάκης

Εκτέλεση παραγωγής: POLYPLANITY Productions / Γιολάντα Μαρκοπούλου & Βίκυ Στρατάκη