Θα πρέπει απ’ την αρχή να αναφέρω ότι στη χώρα μου, το Περού (Perϊ), συναντά κανείς ένα μίγμα πολιτισμών. Τρεις διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές απαρτίζουν το Περού: οι ακτές, που βρέχονται από τον Ειρηνικό ωκεανό, η οροσειρά των Άνδεων, που είναι η ραχοκοκαλιά της χώρας, και το εύφορο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, που βρίσκεται στα σύνορα με τη Βραζιλία.

Το Περού είναι μια χώρα πολυπολιτισμική όπου μιλιούνται πάνω από 47 γλώσσες και διάλεκτοι, οι οποίες έχουν διαμορφωθεί μέσα από τη σύνθετη ιστορία μας και καθορίζουν την ταυτότητά μας. Ο λαϊκός μας πολιτισμός είναι ιδιαίτερα πλούσιος, παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία και σ’ αυτόν συγκλίνουν τα στοιχεία που προέρχονται από την εθνική μας σύνθεση, την παράδοση και τη σοφία.

Για να γίνει αντιληπτή η θεατρική δραστηριότητα στο Περού είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι στη Λίμα, την πρωτεύουσα του Περού, κατοικούν τα δύο τρίτα του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Στη Λίμα, επίσης, συγκεντρώνονται οι σημαντικότεροι πολιτικοί, οικονομικοί και θεσμικοί πόροι και φορείς.

Παρόλο που υπάρχει ικανοποιητική θεατρική κίνηση και σε άλλες πόλεις του Περού, ό,τι συμβαίνει στη Λίμα προσελκύει μεγαλύτερη προσοχή και δημοσιότητα. Συχνά αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επισκιάζονται θεατρικά γεγονότα που συμβαίνουν στην επαρχία και σε μικρότερες κοινότητες.

Κρίνοντας από το τι δημοσιεύεται στον τύπο οι θεατρικές παραστάσεις είναι εξαιρετικά δημοφιλείς και τα τελευταία 20 χρόνια παρατηρείται μεγάλη άνθηση στον τομέα των παραστατικών τεχνών. Αυτό που κυρίως καλλιεργείται, όμως, είναι η αισθητική του μεγάλου θεάματος και η ιδέα του θεάτρου ως τέχνης διασκέδασης.

Για το λόγο αυτό θα πρέπει να διαχωρίσουμε το θέατρο που απεικονίζει την Περουβιανή πραγματικότητα από εκείνο που κατά βάση αναπαράγει εικόνες και ιδέες που ανήκουν στις πραγματικότητες «άλλων». Στο Περού μπορείς να παρακολουθήσεις θεάματα τύπου Μπρόντγουει με ντόπιους ηθοποιούς, όπως συμβαίνει σε όλες τις Ευρωπαϊκές σκηνές. Η πρακτική αυτή, όμως, δεν εκφράζει το δικό μας στοιχείο.

Αν πιστεύουμε ότι το θέατρο είναι μία ανθρώπινη δημιουργία που μας βοηθά στο να αναπαράγουμε και να δείχνουμε στους άλλους μια εικόνα της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής πραγματικότητας, αν το θεωρήσουμε ως μία καλλιτεχνική δημιουργία που αναπτύσσεται ανάμεσα στα εκάστοτε συμφραζόμενα, μπορούμε να βρούμε αυτό το είδος θεάτρου να προέρχεται από τρεις διαφορετικές πηγές που είναι οι:

1. Ανεξάρτητες θεατρικές ομάδες: που συντηρούνται από τη δική τους πρωτοβουλία και με ιδία μέσα και δεν έχουν καμία κρατική υποστήριξη,
2. Θεατρικές εταιρίες: που χρηματοδοτούνται από ιδιωτικές επενδύσεις, και
3. Θέατρο στο Πανεπιστήμιο.

Ανεξάρτητες ομάδες συναντώνται σε όλη τη χώρα και ανήκουν σε μια ευρύτερη θεατρική κίνηση που αυτο-χρηματοδοτεί τις δραστηριότητές της. Η πιο αντιπροσωπευτική και εμβληματική τέτοια ομάδα είναι η Yuyachkani, που το όνομά της ανήκει στη γλώσσα Quechua και σημαίνει «θυμάμαι».

Η θεατρική ομάδα Yuyachkani ιδρύθηκε τη δεκαετία του ’70 και με 40 χρόνια συνεχούς δραστηριότητας αποτελεί την πιο σταθερή ομάδα στο Περού. Με τις παραστάσεις της ανανεώνει τα κείμενα και τη γλώσσα και λειτουργεί ως παράγοντας κινητοποίησης και περισυλλογής για την πραγματικότητα της χώρας μας.

Υπάρχουν κι άλλες σημαντικές θεατρικές ομάδες, όπως οι Cuatrotablas, Raices, Vichama, Arenas y Esteras, Algovipasar, Retablo, Aranwa, Olmo μεταξύ άλλων, που συνεισφέρουν στην ισχυροποίηση της θεατρικής μας ταυτότητας.

Καταλυτική επίδραση σε όλες αυτές τις ομάδες είχε μία συλλογική δημιουργική τάση που αναπτύχθηκε στη Λατινική Αμερική κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70. Με βάση αυτή, επομένως, δεν μιλάμε για μεμονωμένες περιπτώσεις συγγραφέων και δραματουργών γιατί αυτοί αντικαταστάθηκαν από τη δουλειά της ομάδας. Η δραστηριότητα αυτή αποτελεί το θεμέλιο για τη δραματουργία του ηθοποιού με την οποία ο ηθοποιός ανέρχεται στο επίπεδο του δημιουργού. Έτσι ο ηθοποιός έχει τη δυνατότητα να επινοήσει και να παράγει θεατρικό υλικό, κείμενο και παρτιτούρα βασιζόμενος στη δική του δημιουργική οντότητα. Η επίδραση αυτή έχει διαμορφώσει αποφασιστικά το θέατρό μας και αναπτύχθηκε από Κολομβιανούς σκηνοθέτες όπως οι Enrique Buenaventura, Santiago Garcia, La Candelaria και πολλοί άλλοι.

Υπάρχει, επίσης, ισχυρή επίδραση και από το θέατρο της Κούβας με την εισαγωγή του Ομαδικού Θεάτρου ως τρόπου ζωής. Με βάση αυτό το μοντέλο τα μέλη μιας ομάδας ζουν μαζί για μεγάλο μέρος της ζωής τους και συνεχώς δημιουργούν παραστάσεις. Η πρακτική αυτή διαφέρει από αυτό που κάνουν οι θίασοι που προσλαμβάνουν ηθοποιούς για να παίξουν σε συγκεκριμένα έργα.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η δεύτερη πηγή είναι οι Θεατρικές Εταιρίες που χρηματοδοτούνται ιδιωτικά. Πρόσφατα, η κατηγορία αυτή έχει αναπτυχθεί πολύ. Το La Plaza Theater και το British Association Theater, που είναι δυο από τις πιο αντιπροσωπευτικές, στοχεύουν κυρίως στην αύξηση του αριθμού των θεατών. Επίσης, προκηρύσσουν διαγωνισμούς συγγραφής θεατρικών έργων και έχουν ήδη εκδώσει πάνω από 20 νέα έργα αναδεικνύοντας την καινούργια γενιά θεατρικών συγγραφέων.

Τέλος, η τρίτη πηγή είναι το Θέατρο στο Πανεπιστήμιο. Σε όλα τα πανεπιστήμια της χώρας παρατηρείται έντονη θεατρική δραστηριότητα. Κάποιες πανεπιστημιακές θεατρικές ομάδες έχουν ήδη αποτελέσει ένα πολιτιστικό σημείο αναφοράς για το θέατρό μας. Το San Marcos University Theater είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Ένα άλλο αξιοσημείωτο παράδειγμα πανεπιστημιακού θεάτρου είναι το Pontificia Universidad Catolica del Perϊ που έχει πάνω από 50 ετών ιστορία και το οποίο έχω την τιμή να εκπροσωπώ. Πριν από δύο χρόνια πρωτοστατήσαμε στην ίδρυση της πρώτης σχολής θεατρικών τεχνών στο Περού. Αυτό σημαίνει ότι το Θέατρο αρχίζει να αποκτά την ίδια δυναμική με άλλες επαγγελματικές προοπτικές και να αναγνωρίζεται ως ισάξιο με τους υπόλοιπους δρόμους επαγγελματικής αποκατάστασης.

Θα ήθελα να ολοκληρώσω τη σύντομη αυτή αναφορά στο Περουβιανό θέατρο με τη βεβαιότητα ότι είμαστε πολύ κοντά σε θετικές αλλαγές που αφορούν τη θεατρική πραγματικότητα στη χώρα μου. Για πρώτη φορά το Υπουργείο Πολιτισμού προκηρύσσει διαγωνισμούς συγγραφής θεατρικών έργων, προωθεί προγράμματα πολιτιστικών ανταλλαγών και προσκαλεί διεθνείς θεατρικές προσωπικότητες. Παρόλο που πολλά είναι ακόμη αυτά που πρέπει να γίνουν σε κρατικό επίπεδο, οι παραπάνω πρωτοβουλίες διαμορφώνουν τόσο το δικό μας μέλλον όσο και τις επόμενες γενιές.

Δεκέμβριος 2015

Jorge Villanueva Bustíos, Ηθοποιός - Σκηνοθέτης

Πτυχιούχος ηθοποιός και σκηνοθέτης θεάτρου. Έχει πτυχίο εκπαιδευτικού από το Pontificia Universidad Catolica del Perϊ και είναι απόφοιτος του Conservatorio Nacional de Mϊsica στη μουσική σύνθεση. Έχει συμμετάσχει ως ηθοποιός σε παραστάσεις στο Περού πολύ σημαντικών  σκηνοθετών. Το 1998 έφτιαξε τη δική του θεατρική ομάδα που ονομάζεται Ópalo με κύριο πεδίο δράσης τη θεατρική έρευνα. Η πρώτη του δουλειά ως σκηνοθέτης ήταν η παράσταση FOSCA, που είχε προσκληθεί να πάρει μέρος στο San Josι Dos Campos International Theatre Festival στη Βραζιλία. Το 2013 με υποτροφία του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου (ITI UNESCO) είχε προσκληθεί από το Gorki Theatre στο Βερολίνο. Έχει δουλέψει ως καθηγητής υποκριτικής στην Escuela Nacional de Arte Dramαtico και στη Σχολή Θεάτρου του Universidad Catolica del Perϊ. Έχει σκηνοθετήσει πολλές παραστάσεις. Είναι διευθυντής της Θεατρικής Ειδίκευσης στη Σχολή Παραστατικών Τεχνών, συντονιστής και καθηγητής θεάτρου. Επιπλέον, είναι ο διευθυντής της Σχολής Θεάτρου του Pontificia Universidad Catolica del Perϊ.

Μετάφραση – Επιμέλεια: Μενέλαος Καραντζάς